Τα πυρηνικά επιτεύγματα της Βόρειας Κορέας θα οδηγήσουν τις ΗΠΑ να τηρήσουν σκληρή στάση έναντι του Ιράν, βάζοντας σε κίνδυνο το Κοινό Σχέδιο Δράσης το 2018, όπως εκτιμά το Stratfor. Εν τω μεταξύ, καθώς οι ΗΠΑ, η Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ «σφίγγουν τον κλοιό» γύρω από το Ιράν, θα ενταθούν οι πόλεμοι δι’ αντιπροσώπων στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, το Ιράν δεν θα αποχωρήσει από την πυρηνική συμφωνία με τη Δύση. Από την πλευρά της, η Ρωσία θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί την ένταση Ουάσινγκτον-Τεχεράνης, αλλά και το πλεονέκτημα που έχει στο πεδίο της μάχης στη Συρία, προκειμένου να διευρύνει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή, σε βάρος των ΗΠΑ.
Μια απίθανη συμμαχία κατά του Ιράν
Η νέα χρονιά ήρθε με τις ΗΠΑ αποφασισμένες να «τιθασεύσουν» το Ιράν. Ο Λευκός Οίκος, το Κογκρέσο και το Πεντάγωνο είναι αποφασισμένα να υπονομεύσουν το δίκτυο επιρροής που έχει δημιουργήσει το Ιράν σε όλη τη Μέση Ανατολή μέσω των συνδέσεών του με μια σειρά πολιτικών και στρατιωτικών ομάδων. Η πιθανή επιτυχία της Βόρειας Κορέας στην ανάπτυξη πυρηνικού αποτρεπτικού μέσου το 2018, έχει κάνει την Ουάσινγκτον πιο αποφασισμένη να σταματήσει το Ιράν από το να οδεύσει προς την ίδια, επικίνδυνη κατεύθυνση.
Οι ΗΠΑ δεν είναι η μόνη χώρα που βλέπει με ανησυχία τις δραστηριότητες του Ιράν. Η Σαουδική Αραβία –η «νέμεσης» του Ιράν στην περιοχή- παρακολουθεί με αγωνία καθώς οι Σιιτικές δυνάμεις εξαπλώνονται αργά στην «πίσω αυλή» της τα τελευταία χρόνια. Ενθαρρυμένο από τη νέα εκστρατεία της Ουάσινγκτον κατά του μακραίωνου αντιπάλου του, το Ριάντ θα αδράξει την ευκαιρία να προκαλέσει την Τεχεράνη για την κυριαρχία στη Μέση Ανατολή. Αναγνωρίζοντας και αυτό μια δική του ευκαιρία, το Ισραήλ θα στηρίξει τη Σαουδική Αραβία και τις ΗΠΑ ελπίζοντας πως θα μπορέσουν να περιορίσουν τον κοινό τους εχθρό. Με αυτόν τον τρόπο, το Ισραήλ θα βγάλει από τη «σκιά» την ιστορικά παρασκηνιακή σχέση του με τη Σαουδική Αραβία.
Διαπραγμάτευση για το μέλλον της πυρηνικής συμφωνίας
Καθώς κλιμακώνονται οι εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν, το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) θα κρέμεται από «μια κλωστή», αν και πιθανότατα θα επιβιώσει φέτος. Η συμφωνία είχε σχεδιαστεί ώστε να σταματήσει το πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων του Ιράν, και κατά τους περισσότερους –περιλαμβανομένης της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας- η Τεχεράνη έχει συμμορφωθεί με τους όρους. Όσο το Ιράν συνεχίζει να συμμορφώνεται, θα έχει ελαφρύνσεις στις κυρώσεις, αλλά και την ικανότητα να λάβει ξένες επενδύσεις και να εξάγει πετρέλαιο.
Όμως ο Λευκός Οίκος πιστεύει πως η συμφωνία δεν είναι ούτε αρκετά δυνατή ώστε να περιορίσει τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν, ούτε όμως και αρκετά περιεκτική ώστε να εμποδίσει το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων της Τεχεράνης, την χορηγία της τρομοκρατίας ή την στήριξη προς ένοπλες ομάδες, όπως η Χεζμπολά στον Λίβανο και οι Χούτι στην Υεμένη. Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ σηματοδότησε την πρόθεσή του να αντιμετωπίσει το Ιράν για το θέμα, όταν αποκήρυξε την JCPOA τον Οκτώβριο του 2017. Για την Τεχεράνη, η κίνηση αυτή απλώς επιβεβαίωσε τις υποψίες της πως η Ουάσινγκτον δεν είναι αξιόπιστος διαπραγματευτής.
Οι διαφορετικές προσεγγίσεις που έχουν διάφοροι κλάδοι της αμερικανικής κυβέρνησης ως προς το πώς να προσεγγίσουν την JCPOA απλώς θα προστεθούν στα ανάμικτα σινιάλα που έρχονται από την Ουάσινγκτον.
Από την πλευρά του, το Κογκρέσο θα κάνει βήματα ώστε να επιβάλει νέες κυρώσεις στο Ιράν, φροντίζοντας όμως παράλληλα να μην παραβιάσει τη συμφωνία. Από την άλλη πλευρά, ο Τραμπ έχει προσεκτικά συγκεντρώσει γύρω του «γεράκια» της πολιτικής, που είναι πιο πρόθυμα να παραβιάσουν τη συμφωνία, ασχέτως του αν οι δραστηριότητες του Ιράν σχετίζονται με το πυρηνικό του πρόγραμμα, προκειμένου να προσπαθήσει να αναγκάσει την Τεχαράνη να επανέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η σκληρή γραμμή τους προς το Ιράν θα επιταχύνει την επιδείνωση της σχέσης της Ουάσινγκτον με την Τεχεράνη. Και, με την αφαίρεση των εγγυήσεων για την ασφάλεια που υπάρχουν στη συμφωνία, οι ΗΠΑ θα μπουν σε πορεία σύγκρουσης με το Ιράν σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Η προθυμία του Λευκού Οίκου να απειλήσει τη συμφωνία θα αναβιώσει την παλιά παράνοια της Τεχεράνης, η οποία θα προσπαθήσει να προστατευθεί έναντι αυτού που θεωρεί ως μια συντονισμένη προσπάθεια από τις ΗΠΑ, τη Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ να αποσταθεροποιήσουν την Ισλαμική Δημοκρατία. Το Ιράν δεν θα αποχωρήσει πρώτο από την πυρηνική συμφωνία, υπό τον φόβο να ξαναδημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα στην οικονομία του εν μέσω νέων κυρώσεων. Όμως οι απειλές για την Συμφωνία και τα σκληρότερα οικονομικά μέτρα που πηγάζουν από τις ΗΠΑ, θα κινητοποιήσουν τους σκληροπυρηνικούς του Ιράν, που δεν εκτιμούν τον διάλογο με τη Δύση όσο οι μετριοπαθεις όπως ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί.
Οι ομάδες αυτές θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη αμυντική χρηματοδότηση αλλά και λαϊκή στήριξη. Ωστόσο, Ιρανοί από όλο το πολιτικό φάσμα θα θελήσουν να παραμείνει ανέπαφη η πυρηνική συμφωνία ώστε η χώρα να μπορέσει να συνεχίσει να εξάγει πετρέλαιο και να «φλερτάρει» με επενδύσεις από την Ευρώπη, την Κίνα και τη Ρωσία.
Το Ιράν θα στραφεί στους συμμάχους του στην Ευρώπη και τη Ρωσία προκειμένου να προστατευθεί το πλαίσιο της συμφωνίας. Άλλωστε, οι κυρώσεις που ήρε η JCPOA είχαν επιβληθεί σε ευρωπαϊκές εταιρείες, και όχι στο Ιράν. Ως αποτέλεσμα, τα περισσότερα μέλη της ΕΕ έχουν υπεραμυνθεί της συμφωνίας ως ενός τρόπου να επιτρέψει τη συνέχιση των οικονομικών συναλλαγών τους με το Ιράν περιορίζοντας ταυτόχρονα το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Η Ευρώπη, ως εκ τούτου, θα απευθύνει έκκληση στις ΗΠΑ να τηρήσει τη συμφωνία. Η Ρωσία θα στηρίξει και αυτή την JCPOA, καθώς οι στενότεροι δεσμοί που δημιουργήθηκαν μετά από δυο χρόνια συνεργασίας μεταξύ της Μόσχας και της Τεχεράνης στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, θα αρχίσουν να αποδίδουν καρπούς για το Ιράν εκτός πεδίου μάχης.
Ο εμφύλιος στη Συρία
Καθώς η Ρωσία και το Ιράν έχουν κερδίσει έδαφος στη Συρία, η Σαουδική Αραβία και οι ΗΠΑ το έχασαν. Όμως, αν και η επιρροή τους επί των διχασμένων ομάδων ανταρτών της χώρας έχει μειωθεί, η Ουάσινγκτον και το Ριάντ θα αναζητήσουν τρόπους να εκμεταλλευτούν τον εμφύλιο πόλεμο προκειμένου να υπονομεύσουν την Τεχεράνη.
Έξι χρόνια πολέμου στη Συρία, σε συνδυασμό με την μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και το Ιράν, έχουν οδηγήσει στην άνοδο μιας σειράς ενόπλων που στηρίζονται από το Ιράν και είναι διασκορπισμένοι στην Εγγύς Ανατολή. Το Ιράν θέλει να χρησιμοποιήσει αυτές τις ομάδες ώστε να ανοίξει μια χερσαία γέφυρα που θα το συνδέει με την Μεσόγειο Θάλασσα για πρώτη φορά από τότε που την Περσία κυβερνούσε η Αυτοκρατορία των Σασσανιδών τον έβδομο αιώνα. Όμως οι ΗΠΑ, η Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ είναι αποφασισμένες να συντρίψουν τους τοπικούς συμμάχους της Τεχεράνης.
Η Χεζμπολά, η λιβανέζικη ένοπλη ομάδα που είναι ένας από τους ισχυρότερους εταίρους του Ιράν, κινδυνεύει να γίνει ο βασικός στόχος της καταστολής αυτής. Αν και θα είναι πολύ δύσκολο να απομονωθεί και να εκδιωθεί η ομάδα στον Λίβανο, ωστόσο η Χεζμπολά είναι πιο εκτεθειμένη σε στρατιωτικές ενέργειες εναντίων της στην Συρία, όπου μάχεται στο πλευρό των δυνάμεων του Προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ. Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος και η Χεζμπολά έχει ανοιχτεί σε πολλά μέτωπα, το Ισραήλ θα έχει παράθυρο ευκαιρίας να πλήξει την ομάδα, με τη στήριξη των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας.
Ως επί το πλείστον, τα μέρη που εμπλέκονται στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας έχουν σε μεγάλο βαθμό πετύχει τον στόχο τους για αναγκάσουν σε οπισθοχώρηση το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο έχει χάσει τεράστιες εδαφικές εκτάσεις στη Συρία και το Ιράκ κατά τη διάρκεια του 2017. Καθώς εξαλείφεται ο κοινός τους εχθρός, τα μέρη αυτά θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωπα με τα πολύ πιο περίπλοκα και ευαίσθητα θέματα που έχει δημιουργήσει ο πόλεμος.
Αν και η εκεχειρία παραμένει απίθανη το 2018, ωστόσο οι μελλοντικοί γύροι των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια συμφωνία διαμοιρασμού της εξουσίας στην οποία θα έχει θέση και ο εσωτερικός κύκλος του Άσαντ, και θα ξεκινήσει τη διαδικασία κατάρτισης συντάγματος. Ωστόσο, όποια συμφωνία εγκρίνει η Δαμασκός θα είναι περισσότερο «διακοσμητική» και η όποια συμφωνία επιβεβαιώνει την εξουσία του Άσαντ θα απορριφθεί από τους αντάρτες.
Η Ρωσία, από την πλευρά της, θέλει να βρει τρόπο γρήγορης εξόδου από τον πόλεμο που θα προστατεύει όσα έχει κερδίσει τα τελευταία δυο χρόνια. Για να το πράξει αυτό, θα πρέπει να «χαλιναγωγήσει» τις κυβερνήσεις του Ιράν και της Συρίας, που ενδιαφέρονται περισσότερο να εξασφαλίσουν μια συνολική στρατιωτική νίκη παρά να καταλήξουν σε μια διαπραγματευμένη λύση.
Η Ρωσία θα πρέπει επίσης να διατηρήσει ανοικτό και λειτουργικό διάλογο με την Τουρκία, που έχει τις δικές της φιλοδοξίες για τη Συρία. Πρωταρχικός στόχος της Άγκυρας είναι να αποτρέψει την ανάδυση ενός Κουρδικού κρατιδίου στα νότια σύνορά της, με το να κρατά διαιρεμένες τις κουρδικές δυνάμεις της περιοχής. Συνεπώς, οι διαπραγματεύσεις της Ρωσίας με την Τουρκία το 2018 θα επικεντρωθούν στην μοίρα των Κούρδων της Συρίας, που έχουν απαιτήσει τη δημιουργία δικής τους αυτόνομης περιοχής.
Παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει, η Ρωσία θα παίξει εξέχοντα στρατιωτικό και διπλωματικό ρόλο στη Συρία φέτος. Ωστόσο, η ικανότητά της να εμπλέκεται στις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής σε βάρος των ΗΠΑ δεν θα περιοριστεί εκεί. Αντιθέτως η Ρωσία θα επεκτείνει την επιρροή της σε άλλα σημεία της περιοχής, ενισχύοντας τις οικονομικές και πολιτικές σχέσεις της με τα κράτη του Αραβικού Κόλπου, την Αίγυπτο, το Ιράκ, τη Λιβύη και την Τουρκία.
Συγκρούσεις για το πλεονέκτημα στο πεδίο της μάχης
Η εξέλιξη του εμφυλίου πολέμου στη Συρία μπορεί να έχει γυρίσει υπέρ του Ιράν, όμως η Σαουδική Αραβία ίσως έχει καλύτερη τύχη σε άλλα πολεμικά μέτωπα -φυσικά και πολιτικά- στην περιοχή. Ελπίζοντας να επωφεληθεί από την αναζωπυρωμένη των ΗΠΑ κατά του Ιράν, το βασίλειο θα προσπαθήσει να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη επιρροή του αντιπάλου του μεταξύ των πιο αδύναμων γειτόνων του, όπως η Υεμένη, το Ιράκ και ο Λίβανος.
Ωστόσο, τις προσπάθειες της Σαουδικής Αραβίας θα περιπλέξει η «χλιαρή» προσπάθεια του Ριάντ να συσπειρώσει τους ομοϊδεάτες Σουνίτες συμμάχους κατά του Σιιτικού Ιράν. Στα χαρτιά, οι εταίροι του βασιλείου είναι πολύ πιο ισχυροί απ’ ότι οι αδύναμοι αντιπρόσωποι του Ιράν. Στην πράξη όμως είναι και λιγότερο αξιόπιστοι.
Η Σαουδική Αραβία θα δυσκολευτεί να εξασφαλίσει την στήριξη που χρειάζεται για να ηγηθεί οποιασδήποτε συγκεκριμένης ενέργειας κατά του Ιράν. Λόγω της αποτυχίας αυτής -εν μέρει τουλάχιστον- το βασίλειο θα δυσκολευτεί να διαβρώσει την στρατιωτική παρουσία του Ιράν στη Συρία και το Ιράκ, όπου η Σαουδική Αραβία δεν έχει τις ασύμμετρες ικανότητες στις οποίες αριστεύουν το Ιράν και οι σύμμαχοί του.
Η Υεμένη είναι μια περιοχή στην οποία η Σαουδική Αραβία είναι πιθανότερο να σημειώσει επιτυχία. Ο εμφύλιος πόλεμος στη χώρα σημείωσε μια ανέλπιστη στροφή στα τέλη του 2017 όταν οι αντάρτες Χούτι σκότωσαν τον πάλαι ποτέ σύμμαχό τους, τον πρώην πρόεδρο Αλί Αμπτουλά Σαλέχ. Ο θάνατός του οδήγησε πολλούς από τους ακόλουθούς του στην αποστασία από την συμμαχία των Χούτι, ίσως αλλάζοντας τη δυναμική του πεδίου μάχης υπέρ της συμμαχίας του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου αν αποφασίσουν να πάρουν τα όπλα κατά των Χούτι. Όπως και να έχει, οι Χούτι θα είναι πιο απελπισμένοι από ποτέ για να εξασφαλίσουν στήριξη από το Ιράν βραχυπρόθεσμα και το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου πιο αποφασισμένο από ποτέ να εμποδίσει την στήριξη αυτή.
Η Υεμένη, ως εκ τούτου, θα γίνει το κέντρο ενός βίαιου πολέμου δι’ αντιπροσώπων μεταξύ του Συμβουλίου Συνεργασίας του κόλπου και του Ιράν, καθώς ο συνασπισμός εντείνει τις προσπάθειές του να μειωθεί ο έλεγχος των Χούτι στην πρωτεύουσα Σαναά. Τώρα που έχουν ανοίξει ρήγματα εντός της συμμαχίας των ανταρτών, ένας πολιτικός διακανονισμός του πολέμου θα είναι ακόμα πιο ανέφικτος, ιδιαίτερα καθώς άλλα συμφέροντα στην Υεμένη, περιλαμβανομένων των νότιων αποσχιστών, θα αδράξουν την ευκαιρία να πιέσουν για να ικανοποιηθούν τα δικά τους πολιτικά αιτήματα.
