Το ιστορικό Βιβλιοπωλείο της Εστίας έκλεισε τον Μάρτιο του 2013. Μετά από 128 χρόνια λειτουργίας και έχοντας περάσει από τους διαδρόμους του και το υπόγειό του σπουδαίες προσωπικότητες των Γραμμάτων και των Τεχνών. Ήταν μία εστία πολιτισμού για τη χώρα και αναμφισβήτητα αποτελούσε ένα στολίδι για την πόλη της Αθήνας. Η οικογενειακή επιχείρηση όμως, που πέρασε από γενιά σε γενιά, δεν κατάφερε να αντέξει. Οι χαρακτηριστικές και προσεγμένες εκδόσεις της Εστίας συνεχίζουν κανονικά το ταξίδι τους στο χώρο τιου βιβλίου χωρίς όμως τη στέγη που τις καθιέρωσε.
Στέκι ανθρώπων των Γραμμάτων και των Τεχνών
"Μπήκα μέσα στο βιβλιοπωλείο και ανέπνευσα εκείνο το άρωμα χαρτιού και μαγείας που, περιέργως, κανένας ποτέ δεν σκέφτηκε να εμφιαλώσει." Αυτή η φράση, του ισπανού συγγραφέα Κάρλος Ρουίθ Θαφόν, εξηγεί το πως νιώθει κάθε βιβλιόφιλος μπαίνοντας σε ένα βιβλιοπωλείο. Έτσι φαντάζομαι πως ένιωθαν και όσοι επισκέπτονταν το ιστορικο Αθηναικό βιβλιοπωλείο της οδού Σόλωνος.
Συγραφφείς και βιβλιόφιλοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι ήταν στους σταθερούς επισκέπτες του. Παρά την ύπαρξη των υπερσύγχρονων βιβλιοπωλείων - πολυκαταστημάτων επέλεξαν να είναι αυτό το "πνευματικό σπίτι" τους. Ανάμεσά τους και ο Φρέντυ Γερμανός που καθισμένος με τις ώρες στους ξεφύλλιζε βιβλία και έπιανε κουβέντα με τον κόσμο.
Το "πνευματικό σπίτι" του Φρέντυ Γερμανού
Λίγα μέτρα πιο πάνω ήταν το σπίτι του και ήταν η καθημερινή του βόλτα το βιβλιοπωλείο. Για τον λόγο αυτό, μετά τον θάνατό του, τοποθετήθηκε έξω από το βιβλιοπωλείο μία μαρμάρινη αναμνηστική πλάκα. Κάτω από την μορφή του δημοσιογράφου και συγγραφέα υπάρχει η φράση: "Στην οδό Σόλωνος ο Φρέντυ Γερμανός είχε δύο εστίες. Την Εστία που έγραφε και την «Εστία που σύχναζε»" .
Στον λογοτεχνικό κύκλο της Εστίας ανήκαν μεταξύ άλλων οι Ι. Ψυχάρης, Δ. Κακλαμάνος, Γ. Κασδόνης (εκδότης), Ι. Βλαχογιάννης, Κ. Παλαμάς, Γ. Δροσίνης, Γρ. Ξενόπουλος. Θ. Βελλιανίτης, Α. Περρής (εκδότης), Ν. Πολίτης, Στ. Στεφάνου, Μ. Λάμπρος, Γ. Σουρής, Εμμ. Ροΐδης, Εμμ. Λυκούδης.
Η ιστορία ενός μεγάλου βιβλιοπωλείου
Η ιστορικός Αννα Καρακατσούλη στο έργο της "Στη χώρα των βιβλίων - Η εκδοτική ιστορία του Βιβλιοπωλείου της Εστίας 1885-2010" (Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων) μάς παραδίδει την ιστορία του Βιβλιοπωλείου της Εστίας διατρέχοντας μια 125ετία μεγάλης ακμής. Άλλωστε το βιβλιοπωλείο αποτέλεσε αφορμή να γεμίσει η ευρύτερη περιοχή με πολλά ακόμα βιβλιοπωλεία.
Η Εστία ξεκίνησε ως εβδομαδιαίο περιοδικό. Ιδρύθηκε το 1876 από τον Παύλο Διομήδη και το 1881 την ανέλαβε ο Τήνιος δάσκαλος Γεώργιος Κασδόνης.
Το Βιβλιοπωλείον της Εστίας δημιουργήθηκε από τον Κασδόνη το 1885 και στεγάστηκε, αρχικά, στην οδό Σταδίου 32. Τη συνέχεια του εκδοτικού οίκου ανέλαβε ο ανιψιός του Ιωάννης Δ. Κολλάρος, ο οποίος θα συνδέσει το όνομά του με τα καλά εκπαιδευτικά βιβλία, το Πανελλήνιον Βιβλιογραφικόν Δελτίον, τις μεταφράσεις αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων κτλ. Το 1925 εισέρχεται στον εκδοτικό οίκο ο Κωνσταντίνος Σαραντόπουλος, ανιψιός του Ι. Δ. Κολλάρου, που θα αναλάβει την επιχείρηση μόνος του μετά τον θάνατο του θείου του, το 1956.
Ο Σαραντόπουλος θα συνδέσει το όνομά του με τη δημιουργία της περίφημης Σειράς Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας στην οποία θα στεγαστεί το σύνολο της γενιάς του ΄30. Το 1972, μετά το θανατό του, ο εκδοτικός οίκος περνάει στα χέρια της κόρης του Κ. Σαραντόπουλου, Μαρίνας (Μάνιας) Καραϊτίδη, η οποία θα ανανεώσει την εκδοτική παραγωγή με νέες σειρές και ονόματα.
Η μεγάλη κυρία των εκδόσεων έφυγε από τη ζωή το καλοκαίρι του 2014, σε ηλικία 86 ετών
Η 45χρονη εκδότρια μπήκε με τόλμη στις εκδόσεις. Κουβαλώντας μέσα της, από παιδί, άπειρη αγάπη για το βιβλίο και τους συγγραφείς. «…Μαθήτρια ήμουν, στο Γυμνάσιο, και αποφάσισα να κάνω τη δημοσιογράφο. Ζήτησα από τον πατέρα μου να με στείλει σε έναν από τους συγγραφείς της “Εστίας” για να του πάρω συνέντευξη για τη σχολική εφημερίδα. Ο Σαραντόπουλος προτίμησε τον Βενέζη. Πήγαμε στο σπίτι του με μια φιλενάδα μου, το πόσο μας περιποιήθηκαν, το τι μας τράταραν δεν λέγεται! Επαψε έτσι ο συγγραφέας στα μάτια μου να φαντάζει σαν ένα μυθικό πλάσμα, κάτι ανάμεσα σε θεό και σε τέρας... Ο Καραγάτσης όμως ήταν άλλο πράγμα... Μια-δυο φορές τον είχα δει και δεν θα τον ξεχάσω ποτέ. Πανέμορφος άνδρας, αιλουροειδές σωστό στο βλέμμα, στην κορμοστασιά και στις κινήσεις. Οδηγούσε, εκείνο τον καιρό, ένα τζιπ – έτρεχε σαν τρελός!».
Τη συνέχεια κράτησαν τα παιδιά της κυρίας Μάνιας, η Εύα Καραϊτίδη στο εκδοτικό και ο Γιάννης Καραϊτίδης στο βιβλιοπωλείο. Η Εστία διατήρησε τον πνευματικό της ρόλο έχοντας όλα αυτά τα χρόνια δίπλα της το περιοδικό «Νέα Εστία» με διαδοχικούς διευθυντές σημαίνοντα πρόσωπα της λογοτεχνικής μας ζωής (Γρ. Ξενόπουλος, Π. Χάρης, Ε. Μόσχος, Στ. Ζουμπουλάκης - σήμερα). Μια ξεχωριστή μελέτη για το περιοδικό αυτό θα συνέβαλλε αποφασιστικά στη γνώση μας για τις εξελίξεις στο λογοτεχνικό τοπίο της χώρας μας.
Αυτό που διατήρησε την Εστία σε κορυφαία θέση ανάμεσα στους καλούς εκδοτικούς οίκους είναι η διαρκής τάση ανανέωσής της και από την άλλη πλευρά η εμμονή της σε βασικές αξίες: στη γλώσσα, στην καλή λογοτεχνία (σε μια εποχή που όλοι οι εκδότες αναζητούσαν το μπεστ σέλερ), στη μη εμπλοκή σε κομματικά - πολιτικά κατεστημένα, στη διαχρονική αγάπη για το βιβλίο. Σημαντικές πρωτοβουλίες στη νεότερη ιστορία της είναι οι δύο σειρές που δημιουργήθηκαν από την Εύα Καραϊτίδη μετά το 1985, χρονιά των 100 χρόνων δράσης του οίκου. Πρόκειται για τη σειρά με μεταφράσεις σημαντικών συγγραφέων όπως οι Γκ. Γκρας, Μ. Κούντερα, Φ. Σελίν κ.ά. και τη νέα λογοτεχνική σειρά που καθιέρωσε τη γενιά των συγγραφέων του 1980, όπως είναι ο Π. Τατσόπουλος, ο Χ. Χωμενίδης, ο Φ. Ταμβακάκης και πολλοί άλλοι.
Το σοκαριστικό κλείσιμο μετά από 128 χρόνια
Το Βιβλιοπωλείο της Εστίας ήταν ένα συμβολικό κεφάλαιο στην πνευματική ζωή της χώρας. Από εκεί πέρασε η λογοτεχνική γενιά του ΄30 που καθόρισε το νεοελληνικό πολιτιστικό στίγμα. Έπειτα η γενιά των ταραγμένων χρόνων του ΄60. Μετά έδωσε εκεί το ραντεβού της η ανανεωτική γενιά του ΄80. Η είδηση για το "λουκέτο" ήταν σοκαριστική.
"Απρόσκοπτα θα συνεχίσουν τη λειτουργία τους οι εκδόσεις της «Εστίας», που δεν επηρεάζονται κατά το παραμικρό από το κλείσιμο του βιβλιοπωλείου. Οι εκδόσεις της "Εστίας" ετοιμάζονται να υποδεχθούν στην Ελλάδα σημαντικούς συγγραφείς που έχουν μεταφράσει και κυκλοφορούν ήδη ή πρόκειται να κυκλοφορήσουν σύντομα. Μεταξύ αυτών θα είναι ο Μάρτιν Βάλζερ, κορυφαίο όνομα της σύγχρονης γερμανικής πεζογραφίας, και ο πολυβραβευμένος αμερικανός μυθιστοριογράφος Ρίτσαρντ Πάουερς", δήλωνε τότε, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Εύα Καραϊτίδη, ιδιοκτήτρια του εκδοτικού οίκου της Εστίας.
Οι εκδόσεις της "Εστίας" υποστηρίζουν ότι έχουν διαχωρίσει, εδώ και κάποια χρόνια, τη σχέση τους ως επιχείρηση με το βιβλιοπωλείο της "Εστίας", το οποίο ανήκει στον Νίκο Καραϊτίδη (αδελφό της Εύας) από το 1992.
Λίγους μήνες μετά το κλείσμο, ένα νέο μικρό βιβλιοπωλείο άνοιγε τις πόρτες του και υποδεχόταν τους φίλους των εκδόσεων. Στον αριθμό 19 της Διδότου, η Αθήνα μας "ταξιδεύει" με σελίδες που "μυρίζουν" ιστορία και αγάπη προς την τέχνη και τον πολιτισμό.
Οι απλήρωτοι εργαζόμενοι και η δημοπρασία βιβλίων της "Εστίας"
Αυτό που δεν άλλαξε ωστόσο, 4 χρόνια μετά, είναι η ζωή των απλήρωτων εργαζομένων που έδωσαν αγώνα για να πάρουν τα χρήματά τους. 6 από αυτούς, που έμειναν στο δρόμο, με το κλείσιμο του βιβλιοπωλείου κινήθηκαν νομικά. Δικαιώθηκαν μεν αλλά η επιχείρηση δήλωσε ανήμπορη να καταβάλει τα χρωστούμενα.
Για τον λόγο αυτό αποφάσισαν να βγάλουν “στο σφυρί” γνωστούς τίτλους των εκδόσεων με σκοπό να συγκεντρωθεί το ποσό που δικαιούνται. Ένας από τους 6 εργαζόμενους -που ήταν απλήρωτοι πολλούς μήνες πριν και έμειναν απλήρωτοι και μετά το κλείσιμο του ιστορικού Βιβλιοπωλείου- δεν βρίσκεται πια στη ζωή και μέρος των εσόδων θα δοθούν και στη δική του οικογένεια.
Ο Χρήστος Σταυριανόπουλος, πατέρας δύο παιδιών (το ένα είναι ανήλικο), έφυγε από τη ζωή νικημένος από τον καρκίνο. Ήταν λίγο πριν τη σύνταξη, στα 55 του. Από τους παλαιότερους στην "Εστία" αφού εργαζότανστην εταιρεία για τουλάχιστον 35 χρόνια. Άφησε πίσω του την οικογένειά του αλλά και πάρα πολλά χρέη αφού όλα αυτά τα χρόνια ήταν απλήρωτος και δεν μπορούσε να ικανοποιήσει τις ανάγκες της οικογένειάς του.
"Υπήρχαν υπάλληλοι στο βιβλιοπωλείο οι οποίοι ανήκαν και στον εκδοτικό οίκο. Για πάρα πολλά χρόνια ήταν ίδιοι οι υπάλληλοι. Ένας εξ αυτών ήταν και ο Χρήστος Σταυριανόπουλος ο οποίος δούλευε παλιά στον εκδοτικό οίκο και μετά τον κράτησε το βιβλιοπωλείο όταν χωρίστηκαν οι εταιρείες", λέει στο TLIFE ένας από τους απλήρωτους εργαζόμενους που υπηρέτησε στον χώρο του βιβλίου για 20 χρόνια και 10 εξ αυτών στο βιβλιοπωλείο της "Εστίας".
Η ανακοίνωση των εργαζομένων: "Την Τετάρτη 11 Οκτωβρίου 2017 και ώρα 15.00 στον αποθηκευτικό χώρο της οδού Ταινάρου 6, στη Δάφνη, γίνεται ο πλειστηριασμός των κατασχεμένων βιβλίων του πρώην Βιβλιοπωλείου της Εστίας, από τους 6 εργαζόμενούς του, οι οποίοι ήταν απλήρωτοι πολλούς μήνες πριν και έμειναν απλήρωτοι και μετά το κλείσιμο του ιστορικού Βιβλιοπωλείου, στο τέλος Μαρτίου 2013.
Θα εκποιηθούν διάσημοι τίτλοι των Στρατή Μυριβήλη, Πηνελόπης Δέλτα, Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Ζαχαρία Παπαντωνίου, Μιχάλη Καραγάτση, Ρένου Αποστολίδη, Ηλία Βενέζη, αλλά και του Αριστοτέλη (Περί Ποιητικής) και του Μίλαν Κούντερα και άλλων.
Τα έσοδα θα διατεθούν για την επιβίωση των οικογενειών των εργαζομένων, αλλά και της οικογένειας με ανήλικο παιδί του αδικοχαμένου εργαζόμενου στην Εστία, Χρήστου Σταυριανόπουλου.
Όσοι βιβλιόφιλοι και μη, καλείστε να προσέλθετε, συμβάλλοντας στην οικονομική ενίσχυση των ανωτέρω."
Ένας από τους βασικούς λόγους που προχώρησαν στην κατάσχεση και είπαν θα το φτάσουν μέχρι το τέλος ήταν για να τιμήσουν τη μνήμη του αδικοχαμένου συναδέλφου τους και φυσικά για να δικαιωθεί κι εκείνος και να πάρει τα χρήματα η οικογένειά του.
Το κλείσιμο του βιβλιοπωλείο μέσα από τα "μάτια" ενός πρώην υπαλλήλου του
"Όταν γίναν, λοιπόν, δύο οι εταιρείες, ναι μεν χωρίσαν σε έδρα -πήγε η εκδοτική στην Ευριπίδου και το βιβλιοπωλείο παρέμεινε στη Σόλωνος- όμως τα συμφέοντα δεν άλλαξαν. Χρησιμοποιούσαν το ίδιο εμπορικό σήμα, τα ίδια λογότυπα, το ένα site παρέπεμπε στο άλλο και τα διοικητικά συμβούλια ήταν κοινά. Το απότέλεσμα ήταν ότι κάναν αυτό το διαχωρισμό για δικούς τους λόγους. Φορολογικούς, διοικητικούς, είναι δικό τους θέμα. Ο όμιλος όμως παρέμενε ίδιος. Όταν έκλεισε το βιβλιοπωλείο -το οποίο παρεπιπτόντως χρωστούσε πάρα μα πάρα πολλά σε δημόσιο, σε προμηθευτές, σε τράπεζες και φυσικά σε όλους τους εργαζόμενους- μας χρωστούσε τουλάχιστον έξι μισθούς. Από το 2012 εμείς ξεκινάμε επίσχεση 6 εργαζόμενοι για να πάρουμε αυτά που μας χρωστούσαν. Ουδέποτε αυτοί οι άνθρωποι κάθησαν στο τραπέζι να συζητήσουμε, να αναγνωρίσουν ότι συμβαίνει αυτό το πράγμα και να βρούμε μία λύση. Οπότε αναγκαστήκαμε να καταφύγουμε στη δικαιοσύνη. Πράγμα και το οποίο έγινε", περιγράφει στο TLIFE ο πρώην εργαζόμενος του βιβλιοπωλείου (σ.σ.για ευνόητους λόγους επιθυμεί το ονομά του να μην δημοσιευθεί).
Κανένας δεν προσπάθησε από τους εργοδότες σας να "δικαιολογήσει" την επιχείρηση; "Ήταν άφαντοι. Οι μέν άνθρωποι του βιβλιοπωλείου ήταν άφαντοι και τους λέγαμε "τι θα γίνει με τα λεφτά μας" και απάντηση δεν πέρναμε ποτέ. ΟΙ δε άνθρωποι λέγαν "α, είναι άλλη εταιρεία, δεν μας αφορά εμάς το θέμα". Ενώ, σας είπα και πριν, ότι ήταν οι ίδιοι οι άνθρωποι που πηγαίναν στα διοικητικά συμβούλια. Και φυσικά οι άνθρωποι του περεμβαίναν στο βιβλιοπωλείο και λέγαν τη γνώμη τους και θέλαν μερίδιο και διάφορα τέτοια."
"Όταν ξεκινήσαμε την επίσχεση, σταματήσαμε να πηγαίνουμε στη δουλειά μας και ζητούσαμε για έξι μήνες τα χρήματά μας. Στους έξι μήνες πάνω το βιβλιοπωλείο κλείνει και επιπλέον δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει καθόλου στα έξοδο", μας εξηγεί. Μέχρι τότε το βιβλιοπωλείο λειτουργούσε με υπαλλήλους που δεν συμμετείχαν στην επίσχεση.
"Εμείς, όπως σας είπα, καταφύγαμε στη δικαιοσύνη και είπαμε ότι πρέπει να καθίσουμε κάτω να βρεθεί μια λύση. Για αυτό και τους ζητήσαμε να έρθουν στο Υπουργείο Εργασίας και στην Επιθεώρηση Εργασίας. Πουθενά δεν εμφανίστηκαν. Ζητούσαμε να μας πουν τι είμαστε: ήμασταν απολυμένοι όταν έκλεισε το βιβλιοπωλείο, ήμ,ασταν υπάλληλοι ακόμα, τι είχε συμβεί; Τίποτα από όλα αυτά"
"Τόσο το Πρωτόδικο δικαστήριο όσο και το Εφετείο μας αναγνώρισε ότι είμαστε δικαιομένοι, μας χρωστάνε δηλαδή τα λεφτά μας. Τους μισθούς της επίσχεσης, τους προηγούμενους μισθούς και φυσικά την αποζημίωση. Συν τους μισθούς που τρέχουν. Και όχι μόνο αυτό. Εμπλέκεται και η εκδοτική εταιρεία που παρόλο που έχει διαφορετική έδρα και διαφορετικό χώρο είναι στην ουσία ένας όμιλος εταιριών. Αυτά γνωρίζει το δικαστήριο και οφείλει και αυτή να μας αποζημιώσει", μας λέει.
Τα λεφτά σας, ουσιαστικά, θα πρέπει να τα εισπράξετε από την εκδοτική. "Ακριβώς. Αφού η άλλη είναι ανύπαρκτη πια. Στο χώρο που ήταν η εταιρεία έχει γίνει ένα φαρμακείο. Δεν υπάρχει, δηλαδή, η τυπική έδρα που υπήρχε. Δεν υπάρχουν χρήματα, δεν υπάρχει τίποτα ως ανώνυμη εταιρεία ως περιουσικαό στοιχείο. Καταφύγαμε, λοιπόν, στην εκδοτική εταιρεία να μας αποζημιώσει.Επίσης κι αυτή αρνήθηκε. Δεσμεύσαμε τους τραπεζικούς λογαριασμούς αλλά δεν υπήρχαν μέσα χρήματα. Είπαν ότι δεν έχουν χρήματα να μας αποζημιώσουν οπότε αυτό που μας απέμεινε κι εμάς ήταν να κάνουμε κατάσχεση τίτλων, βιβλίων."
"Η εκδοτική λειτουργεί κανονικά αλλά μας λέει ότι δεν έχει λεφτά να μας αποζημιώσει οπότε κι εμείς έπρεπε να κάνουμε την κατάσχεση βιβλίων. Την οποία και πραγματοποιήσαμε και τώρα όπως οφείλουμε, βάση του νόμου, πρέπει να κάνουμε πλειστηριασμό προκειμένου να πάρουμε τα λεφτά μας."
Τα βιβλία που θα δημοπρατηθούν είναι τίτλοι της εκδοτικής. Βάση των χρωστούμενων έπρεπε να βγάλουν ένα ποσό οπότε συγκέντρωσαν κάποιους καλούς και ευπόλητους τίτλους σε μεγάλες ποσότητες προκειμένου να καλύψουν το ποσό αυτό το οποίο έχει αναγνωρίσει το δικαστήριο.
Ο πλειστηριασμός θα γίνει σε έναν χώρο τον οποίο νοίκιασαν οι εργαζόμενοι και φυλάσονται τα βιβλία -σε άριστη κατάσταση- από τον Φεβρουάριο - Μάρτιο όταν και έγινε η κατάσχεση.
Για τους εργαζόμενους που εργάστηκαν για πάρα πολλά χρόνια στο βιβλιοπωλείο της "Εστίας" είναι συγκινητικό να φεύγουν τα βιβλία από τα χέρια τους με αυτό τον τρόπο.
"Όταν δουλεύεις στο χώρο του βιβλίου, δεν το βλέπεις σαν δουλειά. Το βλέπεις σαν κάτι που αγαπάς, που θες να υπάρχει, που θες να συνεχίσει. Προσπαθούσαμε να συμβάλουμε όλοι μαζί στο λιθαράκι αυτό που λέγεται "Εστία" γιατί πάνω από όλα το αγαπούσαμε. Βρίσκαμε όμως έναν τοίχο. Έναν τοίχο από τους ανθρώπους που ούτε μας υπολόγισαν ούτε ήθελαν, τελικά, να συνεχίσουν την ύπαρξη αυτού του χώρου", μας λέει.
"Και σκεφτείται ότι πέρασε κατοχή, πέρασε εμφύλιο, πέρασε φυσική καταστροφή, πέρασε χούνται και επέζησε αυτό το βιβλιοπωλείο. 130 και πλέον χρόνια ζωής. Και δεν είναι φυσικά η κρίση που το κατέστρεψε", υπογραμμίζει ό ίδιος.
Πώς θα γίνει η διαδικασία του πλειστηριασμού
Έχουν οριστεί κάποιες χαμηλότερες τιμές από την αξία των βιβλίων και βάση αυτών θα ξεκινήσει η διαδικασία. Θα γίνει με την παρουσία και συμβολαιογράφου και δικαστικού επιμελητή. Υπάρχουν αρκετοί τίτλοι κι αν δεν πουληθούν όλοι θα πρέπει να ξαναβγουν σε δημοπρασία.
Επίσης, στην περίπτωση που δεν συμπληρωθεί το "ζητούμενο" ποσό μπορεί να γίνει εκ νέου η διαδικασία με νέα κατάσχεση και πλειστηριασμό.
