Δρ Γεωργίου Βαρβατσούλια, BA(Hons), BSc(Hons), PGCertHE, PGDip, MTh, MA, MSc, PhD
CPsychol, AFBPsS, CBT Accredited (BABCP) CSci, RAPPS, RoPSiP, Expert Witness
High Intensity Cognitive-Behavioural Therapy Practitioner, NHS (National Health System) IAPT (Improving Access to Psychological Therapies) South London
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ, ΧΑΡΑ ΜΕΓΑΛΗ ΑΓΑΠΗΤΟΙ!
Τό παρακάτω κείμενο ἀφορᾶ ἀπάντησή μου σὲ κείμενο ἀναγνώστη σας ποὺ δημοσιεύθηκε στὴν ἱστοσελίδα σας:
Τίτλος δημοσιευμένου κειμένου:
«Ἀπαντήσεις στὶς ψευδεῑς συκοφαντίες τῆς βολευτίνας Βάκη γιὰ τὸν Κοραῆ καὶ τὸ Ἅγιο Φῶς»
Ἀπαντῶ στὸ κείμενο τοῦ ἀναγνώστη σας (ἀγνοῶ τὸ ὄνομα τοῦ συντάκτη της), διότι θεωρῶ ὅτι ἡ μελέτη τῶν πηγῶν ἀποτελεῖ τὴν μοναδικὴ πρόοδο καὶ δίοδό μας στὴ θεόπνευστη ἀκεραιότητα τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ τῆς ἀκραιφνοῦς ἔκφρασης τῆς θεόπτου ἐμπειρίας τους!
Ἀφορμή τῆς ἀπάντησής μου στὸ ἐν λόγῳ κείμενο συνιστᾶ ἡ ἄποψη τοῦ ἀναγνώστη σας ὅτι ὁ Ἀδαμάντιος Κοραῆς δὲν ἐκφράζεται γιὰ τὸ Ἅγιο Φῶς, κατά πόσο ἀποτελεῖ ἤ δὲν ἀποτελεῖ κάτι τὸ πραγματικὸ ἤ ὄχι, ἤ ἄν συνιστᾶ ‘ψευδοθαῦμα’ σύμφωνα καὶ μὲ τὴν θεώρηση τῆς βουλευτοῦ τοῦ ΣΥΡΙΖΑ κας Βάκη.
Ἐν πρώτοις νὰ σημειώσω ὅτι ἡ κα Βάκη ἔχει δίκιο στὴν ἀποψή της περὶ ‘ψευδοθαύματος’ τοῦ Ἁγίου Φωτός, στηριζόμενη σὲ παράλληλη ἄποψη τοῦ Ἀδαμαντίου Κοραῆ. Ἡ κα Βάκη λέει τὴν ἀλήθεια ὡς πρὸς τὴν ἀναφορὰ της ὅτι ὁ Κοραῆς ἔγραψε πρῶτος γιὰ ‘ψευδοθαῦμα’, ὄχι βέβαια πὼς ὁ ἰσχυρισμὸς τοῦ Κοραῆ συνιστᾶ ἀληθῆ ὑπόθεση. Παρακάτω, θὰ ἐπιχειρήσω νὰ ἀναλύσω τὴν ἄποψη αὐτὴ τοῦ Κοραῆ μεταχειριζόμενος ἀνάλογες πηγὲς.
Ἡ κύρια πηγὴ ποὺ πρόκειται νὰ χρησιμοποιήσω στὴν παράθεση τῶν παρακάτω πηγῶν εἶναι τὸ καταπληκτικὸ ἔργο καὶ ἐξαιρετικὸ πόνημα τῆς κας Ἀγγελικῆς Δημ. Χατζηϊωάννου, μὲ τίτλο «Ὁ κώδικας 391 τοῦ ἁγίου Τάφου: Ὀρθόδοξος Ὁμολογία περὶ τοῦ ἁγίου Φωτός» ποὺ ἐξεδόθη ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Παῤῥησία τὸ 2008 στὴν Ἀθήνα -ἀναφορικὰ μὲ τὸ συγκεκριμένο ἔργο, προτείνω ἀνεπιφύλακτα στοὺς ἀναγνῶστες τοῦ ΠΕΝΤΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΟΣ νὰ τὸ μελετήσουν, καθόσον συνιστᾶ ἀπαράμιλλη μελέτη ὅλων ὅσων γνωρίζουμε περὶ τοῦ Ἁγίου Φωτός. Συνιστῶ δὲ τὸ ἔργο αὐτὸ τῆς ἐν λόγῳ συγγραφέως, διότι παραμένει ἀπαρασάλευτα στὶς ἀνάλογες πηγὲς συγγραφῆς καὶ γνώσης περὶ τοῦ θαύματος αὐτοῦ, χωρίς τὴν ὁποιαδήποτε προσωπικὴ ἑρμηνεία ἤ ‘παρερμηνεία’ τῆς πραγματικότητας αὐτῆς ποὺ βιώνει ἡ Ἐκκλησία μας ἀπὸ τὴν πρώτη κιόλας ἡμέρα τῆς Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ, ὅπως καὶ κατὰ τὴν ἐμφάνιση τοῦ Ἁγίου Φωτός ἤδη δὲ καὶ ἀπὸ τοῦς αἰῶνες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, συνεχιζόμενο ὡς θαῦμα κατὰ τὴν Καινή Διαθήκη, σύμφωνα καὶ μὲ ἐμπεριστατωμένες μαρτυρίες τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας!
Ὁ Ἀδαμάντιος Κοραῆς ἀπετέλεσε γνήσιον τέκνο τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης -ἦταν 41 ἑτῶν ὅταν ξέσπασε, γεννήθηκε τὸ 1748- ἐπιχειρώντας παντοδαπῶς καὶ κατεργαζόμενος ἀόκνως τὴν ἐπιβολὴ τῶν ἰδεῶν της στὴν προεπαναστατικὴ, κυρίως, Ἑλλάδα, καθώς καὶ κατὰ τὴν ἔναρξη καὶ διάρκειά της ὡς τὸ 1833, μιά καὶ ὁ Κοραῆς ἐτελεύτησε τὸ ἔτος ἐκεῖνο.
Ὁ Ἀδαμάντιος Κοραῆς τὸ 1826 συγγράφει ἕνα ‘μεγαλεπήβολο πόνημα’, τιτλοφορούμενον «Διάλογος περὶ τοῦ ἐν Ἱεροσολύμοις ἁγίου Φωτός» στό ὁποῖο ἐπιχειρεῖ τὴν ἀνασκεύαση καὶ ἀπόρριψη τοῦ θαύματος τοῦ ἁγίου Φωτός, μετερχόμενος ὡς ‘ἀπόδειξη’τὸ ‘γεγονὸς’ ὅτι τὸ ἅγιο Φῶς δὲν ἀποτελεῖ θαῦμα καθότι «εἰς τὰ φωτισμένα τῆς Εὐρώπης ἔθνη σήμερον, τό πλέον ἀσθενὲς παιδάριον, ἡ πλέον χυδαία γυνὴ, ἀνάπτουν φῶς εἰς ριπὴν ὀφθαλμοῦ, μὲ τὰ γνωστὰ φωσφορικὰ πυρεῖα (briquettes phosphoriques) (σ. 331).
Στό βιβλίο του αὐτὸ παρασταίνεται ἕνας διάλογος μεταξὺ κάποιων Φωτίου καὶ Καλλιμάχου, καὶ ἡ ἑρμηνεία ποὺ ‘προτείνεται’ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Κοραῆ εἶναι ὅτι τὸ ἅγιο Φῶς δὲν εἶναι καὶ τὸ τόσο ...ἅγιο, θά λέγαμε, καθόσον τὰ θαύματα αὐτὰ χρειάζονταν κατὰ τὴν Παλαιά καὶ Καινή Διαθήκη «ἕως νὰ ἐξαπλωθῇ, καί νὰ στερεωθῇ ἡ κηρυχθεῖσα ἀπ’ ἐκείνους θρησκεία» (σ. 331). Ἡ ἐπεξήγησή του στὸ παραπάνω εἶναι ὅτι ὁ Θεός «μᾶς ἐχάρισε τὸ μέγα θαῦμα, τό λογικὸν διὰ νὰ βοηθούμεθα εἰς ὅλας τὰς χρείας μὲ τὴν τελειοποίησίν του» [Μπαλάνου, Δ. (1920). Αἱ θρησκευτικαὶ ἰδέαι τοῦ Ἀδαμαντίου Κοραῆ. Ἀθῆναι, σ. 36].
‘Στοιχεῖο’ ποὺ ‘παρουσιάζει’ ὁ Κοραῆς πρὸς ἀποδοχὴν τῶν λεγομένων του εἶναι τὸ ‘γεγονὸς’ «ὅτι τὸ θαῦμα ἐπενοήθη πλέον ἀπὸ τοὺς τότε εὑρισκομένους εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ Λατίνους, παρά ἀπὸ τοὺς Σύρους, Γραικούς ἤ ἄλλους τῆς Ἀνατολῆς κατοίκους...Οἱ Λατίνοι εἶναι ἐπιδεξιώτεροι εἰς τὰ τοιαῦτα» (σ. 343).
Παράλληλα μὲ τὸν Κοραῆ ποὺ ἀποδέχεται τὴν ψευδεμφάνιση τοῦ Ἁγίου Φωτός, ὑπῆρξαν καὶ ἄλλοι λόγιοι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ὅπως οἱ Προκόπιος Δενδρινός (1773-1848), ὁ Ἀγάπιος Ἰθακήσιος, ὁ Νικόλαος Δρακάκης, ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης, ὁ Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης, κ. ἄ. Μεταξύ ἐκείνων ποὺ ἐκφράστηκαν κατὰ τοῦ Κοραῆ ἐπὶ τοῦ θέματος ἦταν οἱ Νικόλαος Λογάδης (+1835) καὶ Κωνσταντῖνος Οἰκονόμος ὁ ἐξ Οἰκονόμων (1780-1857).
Εἰς ἀπάντησίν του ἔρχεται ὁ προαναφερόμενος κώδικας 391, ὅπου ὁ συγγραφέας του, Ἰάκωβος Νεασκητιώτης σημειώνει πὼς «ὁ δεινὸς ἐκεῖνος καὶ ἄθεος Κοραῆς Χῖος ἐκ τῆς Γαλλίας συγγράψαι καὶ προσγράψαι τοῖς βίβλοις τόσα καὶ τόσα κατὰ τοῦ θείου τούτου Φωτός καὶ τοῦ ἱεροῦ καταλόγου καὶ μοναχικοῦ τάγματος ὡς ἐκχέας τὸν ἰὸν αὐτοῦ εἰς ὅλην τὴν Ἑλλάδα καὶ νήσους καὶ ἁπανταχοῦ σχεδὸν εἰπεῖν χριστιανοῖς καταψυχράνας αὐτοὺς καὶ πρὸς τὴν ἀσέβειαν αὐτοῦ ὑπούλως ἅπαντας ἐκκαλούμενος, ἵνα ἀσέβεια μετ’ αὐτοῦ τῷ αἰωνίῳ πυρὶ παραδοθῶσιν· τούτου χάριν ἡ παροῦσα βίβλος συντέτακται εἰς ἀνατροπὴν μὲν τοῦ ἀθέου ἐκείνου καὶ τῶν ὁμοφρόνων πρὸς στήριγμα δὲ καὶ πληροφορίαν τῶν φωτομόρφων τέκνων τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας·».
Τό ὅτι τὸ Ἅγιον Φῶς ἀποτελεῖ μαρτυρία τῆς Ἐκκλησίας μας ἀπὸ τοὺς πρώτους κιόλας αἰῶνες, γιά νὰ μὴν μακρυγωρήσουμε μὲ ἀναφορὲς περὶ αὐτοῦ κατὰ τὴν Παλαιά Διαθήκη, ἀρκεῖ νὰ σημειώσουμε μόνο δύο:
Πῶς εἶναι δυνατὸν οἱ Πέτρος καὶ Ἰωάννης ὅταν πῆγαν στὸ τάφο τοῦ Ἰησοῦ «πρωὶ σκοτίας ἔτι οὔσης εἰς τὸ μνημεῖον...καὶ παρακύψας (ὁ Ἰωάννης) βλέπει κείμενα τὰ ὀθόνια, οὐ μέντοι εἰσῆλθεν. ἄρχεται οὖν Σίμων Πέτρος ἀκολουθῶν αὐτῷ, καί εἰσῆλθεν εἰς τὸ μνημεῖον καὶ θεωρεῖ τὰ ὀθόνια κείμενα...»(Ἰωάννου κ΄: 1, 5-6)
Ἀπάντηση στὸ προαναφερόμενο μᾶς παρέχει ὁ Γρηγόριος Νύσσης: «ἰδόντες οἱ περὶ τὸν Πέτρον ἐπίστευσαν...πλήρης γὰρ ἦν ὁ Τάφος φωτὸς, ὥστε καὶ νυκτὸς οὔσης ἔτι, διπλῶς θεάσασθαι τὰ ἔνδον, καὶ αἰσθητῶς καὶ πνευματικῶς» (Λόγος Β΄, PG46: 636D)
Ὅ,τι εἶπε λοιπὸν ἡ κα Βάκη, ἐκφράζει ὅ,τι εἶπε καὶ ὁ Κοραῆς. Μπορεῖ μὲν ὁ ὅρος ποὺ χρησιμοποίησε ἡ ἐν λόγῳ κυρία –‘ψευδοθαῦμα’- νὰ μὴν βρίσκεται στὸ ἔργο τοῦ Κοραῆ, ψευδοθαῦμα ὅμως ὁ ἴδιος ὑποσημαίνει μὲ τὰ γραφόμενά του. Ἄς μὴν μᾶς ξενίζει ὅτι σημερινοὶ ταγοὶ, πολιτικοὶ καὶ ἐκκλησιαστικοὶ ἄρχοντες, δυσκολεύονται στὴν παραδοχὴ περὶ ὑπάρξεως, ἐπισυμβάσεως καὶ ἐπισκέψεως τοῦ Ἁγίου Φωτός κάθε Μεγάλου Σαββάτου στὸν Πανάγιο Τάφο, μιά καὶ οἱ ‘ἄρχοντες’ αὐτοὶ ὡς ἄλλες «νεφέλαι ἄνυδραι ὑπὸ ἀνέμων περιφερόμεναι» (Ἐπιστολὴ Ἰούδα) ἔχουν τὴν ἐντύπωση πὼς τὸ Ἅγιο Φῶς ἐκπηγάζον τοῦ Παναγίου Τάφου ἀποτελεῖ μᾶλλον παραισθητικὴ τοῦ πλήθους ἐμπειρία, παρά θαυματουργὸ γεγονὸς τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ παρόμοιο ἐκείνου, δηλ. ἴδιου, τοῦ Φωτός ποὺ οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι εἶδαν στὸν Τάφο φωτίζον τὸν τόπον «οὗ ἔθηκαν αὐτὸν»!
Ἐμεῖς καλούμαστε νὰ εἴμαστε ἰδιαιτέρως προσεκτικοὶ καὶ γιὰ κάθε ἀπάντηση νὰ ἀνατρέχουμε στὶς πηγὲς καὶ ΜΟΝΟ ΣΕ ΑΥΤΕΣ! Ἄν θέλουμε τὴ διατήρηση τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος ὀφείλουμε νὰ μελετοῦμε τὶς πηγὲς τῆς παραδόσεώς μας. Μόνο ἔτσι οἱ τυχοδιῶκτες τῆς πίστης καὶ ἡμιμαθεῖς ἐκφραστὲς της θὰ μποροῦν νὰ ὑποστρέφονται!
