Το τέλος Νοεμβρίου για το Δυτικό κόσμο είναι η αρχή της καταναλωτικής υστερίας είτε αυτή ονομάζεται Ημέρα των Ευχαριστιών, είτε Πλησιάζουν οι Γιορτές, είτε απλό «ψυχοθεραπευτικό shopping», το οποίο μακάρι να συνδυαζόταν και με f**king. Φαίνεται όμως ότι ο οργασμός αρχίζει και τελειώνει με μία πλαστική πιστωτική κάρτα. Ο μέσος Βορειοαμερικανός καταναλώνει 5 φορές περισσότερο από έναν Μεξικάνο, 10 φορές περισσότερο από έναν Κινέζο και 30 φορές περισσότερο από έναν κάτοικο της Ινδίας. Ρέψιμο. Η Αμερική είναι το πιο ακόρεστο έθνος στον πλανήτη. Έναν πλανήτη που θα μπορούσε να πεθάνει από τον υπερκαταναλωτικό τρόπο που ζούμε… Παρεγγελίες, προσφορές της ημέρας, ένθετα δώρα, έξτρα μερίδες, διαφημιστικό υλικό, τσεκ, επιταγές, άτοκες δόσεις, αιτήσεις
συμμετοχής, εκπτώσεις, διευκολύνσεις και μία τηγανιτές πατάτες ακόμα. Ρέψιμο. Σταμάτα για μια μέρα. Πάρε ανάσα.
Το τελευταίο Σάββατο του Νοεμβρίου είναι Η Παγκόσμια Μέρα Αντικατανάλωσης. Τι μπορείς να κάνεις μέσα σε 24 ώρες όταν δεν έχεις να αγοράσεις απολύτως τίποτα;
Σενάριο 1 – Προσωπική Μάχη
Ξυπνάς το πρωί, Άλλη μία συνηθισμένη μέρα, εκτός αν τηρήσεις τη συμφωνία που έκανες με τον εαυτό σου: σήμερα θα κάνεις καταναλωτική δίαιτα. Δεν θα αγοράσεις τίποτα για 24 ώρες. Αυτό κάνει το 95% των ανθρώπων που ακολουθούν την Ημέρα Μη Κατανάλωσης σε όλο τον κόσμο. Παύουν εν ψυχρώ την καταναλωτική τους εξάρτηση για μία ημέρα και βλέπουν πώς νιώθουν. Δεν είναι τόσο τραγικό
όσο ακούγεται.
Σενάριο 2 – Δραστηριοποίηση
Φτάνει πια το ψυχόδραμα! Κάνε κάτι. Έστω άρχισε να προετοιμάζεις τι θα κάνεις του χρόνου τέτοια μέρα. Μερικές ιδέες: Οργάνωσε συνάντηση ανταλλαγής πραγμάτων, ή μία δωρεάν συναυλία ή μία διάλεξη, ή μία ανοιχτή πολιτική συζήτηση ή ένα ολονύχτιο πάρτι. Μπες μέσα σε ένα εμπορικό κέντρο φορώντας μπλουζάκι «Λιγότερη κατανάλωση – Περισσότερη ζωή». Στήσε μία μικρή αντικαταναλωτική ζώνη μέσα στην καρδιά της αγοράς – ένα χαλί, έναν καναπέ, μερικές καρέκλες- και ονόμασέ την «αντικατάστημα». Μίλα με τους ανθρώπους. Μίλα με τα ΜΜΕ. Διαμαρτυρήσου για την πολεοδομική αναρχία. Φτιάξε ένα γλυπτό από σκουπίδια. Ή πέρνα όλη σου τη μέρα αγοράζοντας πράγματα και επιστρέφοντάς τα ύστερα από λίγο, λέγοντας ότι άλλαξες γνώμη.
Σενάριο 3 – Σήμερα θα γράψεις ιστορία
Κάνε ένα δικό σου μικρό κίνημα όπως αυτό των Adbusters (adbusters.org) και των αντι-δεοντολόγων καλλιτεχνών, γεμίζοντας την πόλη με αυτοκόλλητα δικής σου κατασκευής όπως γίνεται στη Νέα Υόρκη, στο Παρίσι, στο Σίδνεϊ, στο Βερολίνο. Οι Adbusters συνήθως μαζεύουν χρήματα με funding και αγοράζουν τηλεοπτικό χρόνο σε μεγάλα κανάλια (ή έστω προσπαθούν μια και τα κανάλια δεν είναι πάντα πρόθυμα), για να παίξουν το σποτάκι τους. Ή απλώς 30 δευτερόλεπτα μαύρης οθόνης = κενός διαφημιστικός χρόνος.
«Θέλω να περιορίσεις αυτά που καταναλώνεις»
Οι αιτίες για την τεράστια οικολογική κρίση αναζητούνται παντού πλην της θηριώδους καταναλωτικής νεύρωσης των μεγαλύτερων χωρών του πλανήτη. Το μήνυμα της παγκόμσιας καμπάνια που εμφανίστηκε σε αφίσες στους δρόμους πριν μερικά χρόνια ήταν ένα pop-art πολιτιστικό σοκ που πόνταρε στα πρόσωπα – κλειδιά της κουλτούρας κάθε χώρας. Στην Αμερική ο Θείος Σαμ, στην Αγγλία η Βασίλισσα, στην Ιταλία ο Πάπας, στον Καναδά ο Mountie (ονομασία που δίνουν στα μέλη της Βασιλικής Καναδικής Ορεινής Αστυνομίας). Η κάθε χώρα μπορεί να βρει το δικό της «σύμβολο» που θα δείξει με το δάχτυλο ζητώντας: «I want YOU to curb down your consumption». Μερικά από τα πρόσωπα που είχαν προταθεί πριν μερικά χρόνια για αυτό το παγκόσμιο κάστινγκ:
Αυστραλία: Ο Κροκοδειλάκιας. * Βραζιλία: ένα από τα χιλιάδες χαμίνια που ζουν στους δρόμους του Σάο Πάολο * Γαλλία: Λετίσια Κάστα, το εθνικό προφίλ τους. * ΗΠΑ: ο μόνος πραγματικός αυτόχθων Αμερικανός, το Καθιστό Βουβάλι. * Ιαπωνία: Ένας παλαιστής σούμο (στα πόσα κιλά καίγεσαι;) * Ιρλανδία: η Sinead O’Connor (“I do not want what I haven’t got”) * Ισπανία: Ο Σαλβαντόρ Νταλί (στα έργα του «έλιωσαν» χαρακτηριστικά καταναλωτικά σύμβολα). * Στην Ελλάδα ποιόν θα βάζατε στην αφίσα;; Ίσως τον Κολοκοτρώνη με το τεντωμένο δάχτυλο. αν και για την Ελλάδα, μία τέτοια παραίνεση θα ήταν τραγική ειρωνεία, με τις σημερινές συνθήκες.
Από την εποχή που εμφανίστηκε, στον Καναδά, το 1992, η Παγκόσμια Μέρα Μη-Κατανάλωσης κατάφερε να γίνει σε περισσότερες από 30 χώρες μία μητροπολιτική αντι-επέτειος με ιδιαίτερη απήχηση, αποτελώντας μία αφορμή για ατέρμονες συζητήσεις, διαφωνίες, πρωτότυπες διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις, ασυγκράτητες ερμηνείες καλλιτεχνικής αυτοέκφρασης, γραφικές «επιθέσεις» στο σύστημα αλλά και αφορμή για ένα άλλο, ανάποδο, αντιδιαφημιστικό πρότζεκτ με θαυμαστά αποτελέσματα προπαγάνδας. Το σίγουρο είναι ότι και πάλι χρειάζεται χρήμα για την αγορά του μαύρου διαφημιστικού χρόνου ή λευκές σελίδες σε περιοδικά μεγάλης κυκλοφορίας με την ένδειξη «χώρος σκέψης». Ενθουσιασμένοι οπαδοί της ιδέας νοικιάζουν για μία μέρα χώρους καταστημάτων πουλώντας Τίποτα. Κι αν όχι χρήμα, τότε όρεξη. Μειλίχιοι αντικαταναλωτές με χαμόγελο απεσταλμένων θρησκευτικής σέχτας παροτρύνουν κυρίες στα μεγάλα εμπορικά καταστήματα να μην αγοράσουν φέτος κανένα δώρο – κανένας στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται αυτό το βασανιστήριο της χριστουγεννιάτικης ανταλλαγής άχρηστων πραγμάτων, κακόγουστων πουλόβερ ή αδιάφορων μπιμπελό «με κάρτα αλλαγής». Αν θέλετε, μαντάμ,
πραγματικά να προσφέρετε κάτι, χαρίστε σε ορφανά και κατατρεγμένα. Δώστε στους δικούς σας καλύτερο δώρο: αφιερώστε τους χρόνο και αγάπη. Κι εσείς το ίδιο περιμένετε από εκείνους. Τόσο κλισέ που ακούγεται πολιτικά ορθό. Βέβαια, τα πράγματα είναι λίγο πιο σκληρά για τους πρίγκιπες του «Δεν ξοδεύω – Δεν ξοδεύω». Ο ηρωικός ρομαντισμός του Buy Nothing Day συνήθως επισκιάζεται από το πύρινο «Δεν καταλαβαίνω – Δεν καταλαβαίνω» βλέμμα της λαοθάλασσας που βγαίνει για να καταβροχθίσει οτιδήποτε πουλιέται. Ποιο θέατρο δρόμου και ποιο χάπενινγκ με μήνυμα κοινωνικής αφύπνισης θα σταματήσει το blob πριν μας φάει όλους ζωντανούς; Οι πιο ήρεμοι αντιρρησίες δηλώνουν: «Ως εδώ με τις ενοχές! Έχω αρκετές από παντού. Δεν αντέχω άλλη μία, να νιώθω τύψεις επειδή καταναλώνω».
Μετά τα γεγονότα πάντως της 11ης Σεπτεμβρίου, τις ραγδαίες επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών και τη γενική οικονομική κρίση, η Ημέρα Αντι-κατανάλωσης αντιμετωπίζεται με συμπάθεια και αυτό που μένει στο τέλος της ημέρας, είναι το ένα και βασικό: η υπερκατανάλωση δημιουργεί μακροχρόνια οικονομικά προβλήματα.
Ποιοι είναι οι Adbusters;
Οργανισμός που ιδρύθηκε το 1989 από τους Kalle Lasn και Bill Schmalz στο Βανκούβερ του Καναδά. Ένα παγκόσμιο δίκτυο καλλιτεχνών, ακτιβιστών, συγγραφέων, φαρσέρ, σπουδαστών, εκπαιδευτικών και επιχειρηματιών που θέλουν να προωθήσουν το νέο κοινωνικό ακτιβιστικό κίνημα στην εποχή της πληροφορίας και να διαμορφώσουν μία δραματική αλλαγή στον τρόπο ζωής στον 21ο αιώνα. Μέχρι σήμερα οι Adbusters εκδίδουν το ομώνυμο περιοδικό τους, λειτουργούν ιστοσελίδα και συντηρούν μία δημιουργική καλλιτεχνική ομάδα. Το περιοδικό είναι μια μη κερδοσκοπική έκδοση που βασίζεται στη στήριξη των αναγνωστών (120.000 τεύχη παγκοσμίως) και ασχολείται με τη διάβρωση του φυσικού και πολιτισμικού κόσμου από τις μεγάλες εμπορικές δυνάμεις. Οι Adbusters έχουν την υποστήριξη οργανώσεων όπως οι Φίλοι της Γης, Greenpeace και το ενδιαφέρον μέσων το MTV, η Wall Street Journal, το περιοδικό Wired κλπ, μέχρι και περιθωριακών κινημάτων όπως αυτό της Εθελοντικής Απλότητας. Παράλληλα κινούν κοινωνικές καμπάνιες όπως η Ημέρα Αντι-Κατανάλωσης και η Εβδομάδα Κλειστής Τηλεόρασης.
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ SOS
Είσαι έτοιμος να αγοράσεις Κάτι. Το κρατάς στα χέρια σου. Λίγο προτού πας στο ταμείο απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις:
Πόσο θα το χρησιμοποιήσω;
Πράγματι το χρειάζομαι;
Πόσα τέτοια ήδη έχω;
Πόσο θα κρατήσει;
Δεν θα μπορούσα να το δανειστώ από κάποιο συγγενή ή φίλο;
Μπορώ να ζήσω και χωρίς αυτό;
Μπορώ να το καθαρίζω, να το περιποιούμαι και να το συντηρώ μόνος μου;
Έχω σκοπό να το κάνω;
Θα μπορώ να το επισκευάσω;
Έχω ψάξει αρκετά για να βρω την καλύτερη ποιότητα στην καλύτερη τιμή;
Τι θα το κάνω όταν τελειώσει;
Διαθέτει ανανεώσιμους φυσικούς πόρους ή όχι;
Ανακυκλώνεται;
Υπάρχει κάτι που έχω το οποίο θα μπορούσα να το ανταλλάξω με αυτό;
