Το ιστορικό μοναστήρι των Καλαβρύτων, περίπου δέκα χιλιόμετρα στα βορειοανατολικά της πόλης, είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Πήρε το όνομά του από την τοποθεσία του, καθώς είναι χτισμένο στο άνοιγμα μεγάλου φυσικού σπηλαίου στον Χελμό, σε υψόμετρο περίπου 900 μέτρων πάνω από τη χαράδρα του Βουραϊκού. Το σπήλαιο ήταν γνωστό από την αρχαιότητα και αναφέρεται από τον Παυσανία.
Το Μέγα Σπήλαιο είναι ένα από τα σπουδαιότερα προσκυνήματα της ορθοδοξίας στον ελληνικό χώρο και θεωρείται η παλαιότερη μονή στην Ελλάδα. Η εικόνα του καθώς ενσωματώνεται, επιβλητικό, στο τραχύ τοπίο, αιχμαλωτίζει το βλέμμα του επισκέπτη και προκαλεί δέος.
Σύμφωνα με την παράδοση χτίστηκε το 362 μ.Χ από τους μοναχούς Συμεών και Θεόδωρο, αδέλφια από τη Θεσσαλονίκη, στο σημείο όπου βρήκαν ιερή εικόνα της Παναγίας, έργο του ευαγγελιστή Λουκά.
Η εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας, όπως ονομάζεται, βγήκε αλώβητη από τις τουλάχιστον τέσσερις πυρκαγιές που κατέστρεψαν τη μονή στο πέρασμα των αιώνων.
Η Μονή έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του 1821 και παρότι δέχθηκε επιθέσεις δεν κατακτήθηκε. Ιστορική είναι η απόκρουση του Ιμπραήμ, το 1827, με τους μοναχούς να αρνούνται να παραδώσουν το μοναστήρι.
Εκτός από την εικόνα της Παναγίας, το μουσείο της Μονής διαθέτει, μεταξύ άλλων, σημαντικά κειμήλια της επανάστασης, εικόνες μεγάλης αξίας αλλά κι ένα σπάνιο λάβαρο με τις μορφές τριών βυζαντινών αυτοκρατόρων. Στη βιβλιοθήκη της φιλοξενεί περισσότερους από 3.000 τόμους βιβλίων.
