Όσοι έχουμε κάνει βόλτα στην Πλάκα έχουμε περάσει από τους Αέρηδες κι έχουμε τα ανάγλυφα των ανέμων, που κάποια άγνωστα χέρια σκάλισαν εκεί ψηλά πριν από 22 αιώνες.
Πόσοι όμως από εμάς απλώς κοιτούν και πόσοι βλέπουν πραγματικά; Τι κρατούν στα χέρια τους οι άνεμοι; Τι είναι αυτά τα αντικείμενα; Ποια η σημασία τους;
Το Ωρολόγιον του Κυρρήστου έχει οκτώ πλευρές, στις οποίες εικονίζονται οι επικρατέστεροι άνεμοι, αντίστοιχοι με την περιοχή του ορίζοντα από την οποία έρχονται.
Αρχίζοντας από το Βορέα, τον πρώτο άνεμο που βλέπει κανείς από την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, και προχωρώντας κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού (όπως κάνουν οι περισσότεροι επισκέπτες, που βλέπουν το μνημείο χωρίς να εισέλθουν στο χώρο), οι άνεμοι που απεικονίζονται είναι οι εξής:
Ο Βορέας, ως φτερωτή ανδρική μορφή μέσης ηλικίας. Έχει πυκνά γένεια και ανάκατα μαλλιά, ενώ φορά μακρυμάνικο χιτώνα και μπότες. Κρατά μπουρού και μια άκρη του ιματίου του, που είναι φουσκωμένο από το δυνατό αέρα.
1. Βόρειος: ο Βορέας ή Απάρκτιον (η σημερινή Τραμουντάνα) συμβολίζει το χειμώνα. Παγωμένος και βουερός, είναι λογικό να έχει για σύμβολό του μια μπουρού (μεγάλο κοχύλι).
Ο Καικίας, ως φτερωτή ανδρική μορφή μέσης ηλικίας. Έχει πυκνά γένεια και ανάκατα μαλλιά, ενώ φορά χιτώνα, ιμάτιο και μπότες. Κρατά μια στρογγυλή ασπίδα γεμάτη χαλάζι, το οποίο αδειάζει προς το μέρος του θεατή..
2. Βορειοανατολικός: Ο Καικίας (σημερινός Γραίγος), επίσης χειμωνιάτικος άνεμος, εικονίζεται με μια ασπίδα από την οποία ρίχνει χαλάζι.
Ο ΑΠΗΛΙΩΤΗΣ, ως φτερωτή μορφή νέου άνδρα. Αγένειος, με κοντά μαλλιά, φορά μπότες και χιτώνα που αφήνει ακάλυπτο το μισό στήθος. Κρατά το ιμάτιό του, που είναι γεμάτο μήλα σταφύλια, ρόδια.
3. Ανατολικός: Απηλιώτης (σημερινός Λεβάντες), ένας ευχάριστος φθινοπωρινός άνεμος που κουβαλά καρπούς σε ένα απόπτυγμα του μανδύα του.
Ο Εύρος, ως φτερωτή ανδρική μορφή μέσης ηλικίας. Έχει πυκνά γένεια και ανάκατα μαλλιά και φορά χιτώνα και μπότες. Μια άκρη του ιματίου του είναι τυλιγμένη γύρω από το ένα χέρι, ενώ η άλλη, ανεμίζει από το δυνατό αέρα.
4. Νοτιοανατολικός: ο Εύρος (σημερινός Σιρόκος), ισχυρότατος άνεμος, όπως δείχνουν τα ταραγμένα ρούχα του, που στο Αιγαίο φέρνει φοβερές φουρτούνες. Όταν είναι ήπιος, φέρνει υγρασία και καταχνιά, κάτι που υποδηλώνεται από το καλυμμένο χέρι του και το μανδύα, που φαίνεται σα να κρύβει το πρόσωπό του.
Ο ΝΟΤΟΣ, ως φτερωτή μορφή νέου άνδρα με ανάκατα μαλλιά. Φορά μπότες, ενώ ο χιτώνας και το ιμάτιό του κυματίζουν από τον αέρα. Κρατά υδρία (μισοκατεστραμμένη) με το άνοιγμα προς τα κάτω.
5. Νότιος: ο Νότος (σημερινή Όστρια), αγαπημένος των γεωργών, φέρνει απαλές, συνεχείς βροχές. Κρατά ένα αγγείο το οποίο αδειάζει προσεκτικά, ποτίζοντας τη γη.
Ο ΛΙΨ, ως φτερωτή ανδρική μορφή νεανικής ηλικίας. Είναι ξυπόλητος και ο χιτώνας του αφήνει ακάλυπτο το μισό στήθος. Κρατά στα χέρια ένα κομμάτι πλοίου..
6. Νοτιοδυτικός: ο Λιψ (σημερινός Γαρμπής) ένας ούριος άνεμος που αγαπούν οι ναυτικοί, γι αυτό εικονίζεται να κρατά ένα άφλαστον, δηλαδή την απόληξη της πρύμης, σπρώχνοντας το σκάφος προς τον προορισμό του.
Ο Ζέφυρος, ως φτερωτή μορφή νεαρού άνδρα. Έχει μαλλιά ως τους ώμους, είναι αγένειος και ξυπόλητος. Είναι γυμνός, και μπροστά στο σώμα του κρατά ιμάτιο γεμάτο με λουλούδια.
7. Δυτικός: ο Ζέφυρος (σήμερα Ζέφυρος ή, για τους ναυτικούς, Πουνέντες) ένας ευχάριστος ανοιξιάτικος άνεμος που φέρνει – τι άλλο; – λουλούδια.
Ο Σκίρων, ως φτερωτή μορφή άνδρα μέσης ηλικίας. Έχει πυκνά μαλλιά και γένεια και φορά μπότες. Τα ρούχα του (μακρυμάνικος χιτώνας και ιμάτιο) κυματίζουν στον αέρα. Κρατά μια διακοσμημένη μεταλλική υδρία με το άνοιγμα προς τα κάτω.
8. Βορειοδυτικός: ο Σκίρων (γνωστός και ως Αργέστης, Ιάπυξ ή Ολυμπιάς), είναι ο σημερινός Μαΐστρος. Ένας άνεμος που φέρνει συχνά καταιγίδες και προκαλεί καταστροφές, απεικονίζεται να σκορπίζει αναμμένα κάρβουνα από ένα μαγκάλι, σύμφωνα με μια θεωρία, ή, κατ’ άλλους, να αδειάζει απότομα μια υδρία.
Προσέξτε πώς οι χειμωνιάτικοι άνεμοι εικονίζονται ως άνδρες μέσης ή μεγαλύτερης ηλικίας με βαριά ρούχα και μπότες (εμβάδες). Αντίθετα, οι καλοκαιρινοί άνεμοι είναι νέοι με ελαφρά ρούχα, μερικοί μάλιστα και ξυπόλητοι, όπως ταιριάζει στην πιο ζεστή εποχή του έτους. Ο συμβολισμός ψύχος-γηρατειά, ζέστη-νιάτα, ισχύει ακόμη και σήμερα: ο χειμώνας παρουσιάζεται πάντα ως γέρος με λευκή γενειάδα, ενώ η άνοιξη είναι όμορφη κοπέλα και το καλοκαίρι παλικαράκι.
Πότε θα δείτε τους αέρηδες; Ο χώρος της ρωμαϊκής αγοράς είναι ανοιχτός 8:30 ως 15:00 το χειμώνα (1 Νοεμβρίου ως 31 Μαρτίου) και 8:00 ως 19:30 το καλοκαίρι (1 Απριλίου ως 31 Οκτωβρίου). Ωστόσο το μνημείο και τα ανάγλυφα των ανέμων είναι ορατά έξω από τον περίβολο, ακόμη κι όταν ο χώρος είναι κλειστός. Οι καλύτερες ώρες για να παρατηρήσει κανείς τα γλυπτά είναι όταν ο ήλιος πέφτει από το πλάι, δηλαδή νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα. Οπωσδήποτε, ποτέ ο φωτισμός δε μπορεί να είναι εξίσου καλός σε όλες τις πλευρές. Μοναδική λύση στο πρόβλημα: επισκεφτείτε τους Αέρηδες πολλές φορές, διαφορετικές ώρες της ημέρας – το αξίζουν και με το παραπάνω.
