Το φαινόμενο της σέκτας, αν και δεν είναι καινούργιο, αποκτά ιδιαίτερη σημασία στις μέρες μας.
Συνήθως άτομα που είναι αδύναμοι χαρακτήρες, αποκτούν στις διάφορες θρησκευτικές – και όχι μόνο – σέκτες, μια έντονη αίσθηση ότι εντάχθηκαν σε έναν ξεχωριστό χώρο, ο οποίος γίνεται αντιληπτός από πρωτοπόρος μέχρι και ως μοναδική σανίδα σωτηρίας από μια μοιραία επερχόμενη καταστροφή. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται στους μετέχοντες η ψευδαίσθηση ότι είναι «εκλεκτοί». Παράλληλα, αρχίζει μια σταδιακή πλύση εγκεφάλου που έχει ως στόχο να καταστήσει τα μέλη της σέκτας, ει δυνατόν, πλήρως υποταγμένα, άβουλα όντα. Τα θύματα γίνονται αντικείμενα οικονομικής και σεξουαλικής εκμετάλλευσης, ενώ ορισμένες φορές, αφού πεισθούν για τη ματαιότητα της ζωής, ενδεχομένως να παρασυρθούν σε ομαδική αυτοκτονία ή, στη χειρότερη περίπτωση, στον φόνο τρίτων. Εδώ, πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός ανάμεσα σε ομάδες που η όποια απειλή αφορά τα μέλη της και σε ομάδες που απειλούν το σύνολο.
Η εικόνα που έχουμε για τους ηγέτες των σεκτών, είναι ότι, παρόλο που συχνά είναι και οι ίδιοι περιθωριοποιημένοι, πρόκειται για προικισμένους ανθρώπους με εξαιρετικά αναπτυγμένη τη δύναμη της θέλησης.
Ορισμένες φορές η Ιστορία κατέγραψε άτομα που ξεκίνησαν με «καλές προθέσεις», τα οποία σύμφωνα με τα δεδομένα της σύγχρονης κοινωνίας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «ηθικοί», «ανιδιοτελείς» ή «αγωνιστές», όπως στην περίπτωση του αιδεσιμότατου Τζιμ Τζόουνς, ο οποίος ξεκίνησε ως ένας χαρισματικός θρησκευτικός ηγέτης και πολιτικός ακτιβιστής. Η προσφορά και οι αγώνες που τον ανέδειξαν είχαν ως συνέπεια πολλοί να τον λατρέψουν – ένα φορτίο που προφανώς δεν άντεξε, φτάνοντας σύντομα σε σημείο ψυχοπαθολογικής παράκρουσης που τον έκανε να πιστεύει ότι ήταν μετενσάρκωση, μεταξύ άλλων, του Ιησού, του Λένιν και του Βούδα. Η τραγική κατάληξη ήταν η ομαδική αυτοκτονία 913 μελών του «Ναού του Λαού», της ομάδας που ηγείτο, τον Νοέμβριο του 1978 στην Γουιάνα».
Ένα ακόμα ενδιαφέρον ζητούμενο είναι το κατά πόσον οι ίδιοι οι ηγέτες πιστεύουν αυτά που διδάσκουν ή πρόκειται, απλώς, για κυνικούς εγκληματίες που, κατέχοντας τεχνικές ψυχικής χειραγώγησης, εκμεταλλεύονται τα θύματά τους αποκλειστικά και μόνο προς ίδιον όφελος. Στις θρησκευτικές ομάδες που θα μας απασχολήσουν εδώ, αυτές που με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο άφησαν πίσω νεκρούς, έχουμε ενδείξεις ότι οι περισσότεροι από τους ηγέτες τους, λίγο πολύ, πίστευαν αυτά που έλεγαν. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα όποια προνόμια δικαιολογούσαν στους εαυτούς τους οι μεσσίες-ηγέτες «νομιμοποιούνταν», σε ένα βαθμό, από μια ασυνείδητη διαδικασία ένταξης της βούλησής τους – ουσιαστικά απόκρυψής της – στο πλαίσιο της πίστης τους, μια δικαιολογία που δεν απευθυνόταν αποκλειστικά στους άλλους, αλλά και στον ίδιο τους τον εαυτό.
Στην κατηγορία των ομάδων με θύματα τα μέλη τους, ανήκει το «Ordredu Temple Solaire»(Τάγμα Του Ναού του Ήλιου) που ιδρύθηκε το 1984, από τους Jo Di Mambro και Luc Jouret. Ο Jo Di Mambro από το 1956 έως το 1969 υπήρξε μέλος του γνωστού ροδοσταυρικού τάγματος AMORC, οι δοξασίες του οποίου έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση των ιδεών του. Το 1973, ο Di Mambro βρίσκεται στοAnnemasse, μια γαλλική πόλη κοντά στη Γενεύη όπου είχε αναγκαστεί να εγκατασταθεί μετά από δίωξη για απάτη. Εκεί ιδρύει το «Κέντρο Προετοιμασίας για τη Νέα Εποχή». Τρία χρόνια αργότερα, έχει δημιουργηθεί μια ομάδα που ακολουθεί πρακτικές εσωτερισμού και κοινοβιακής ζωής, με τον Di Mambro στη θέση ενός -πλήρους απασχόλησης – πνευματικού ηγέτη. Το 1976 ίδρυσε το «Ίδρυμα του Χρυσού Δρόμου» που είχε ως κεντρική ιδέα μια «Μετάλλαξη του Κόσμου» εν μέσω στοιχείων ιπποτισμού. Αυτό που έλειπε από τον DiMambro προκειμένου να επεκτείνει τις δραστηριότητές του ήταν ένας χαρισματικός ηγέτης. Ο ίδιος, παρόλο που είχε πολλά ταλέντα, δεν ήταν ο άνθρωπος που θα γοήτευε τον κόσμο.
Ο χαρισματικός αυτός άνθρωπος βρέθηκε στο πρόσωπο του γιατρούLuc Jouret, ενός ανήσυχου ερευνητή που, θεωρώντας την κλασική ιατρική ανεπαρκή, είχε προχωρήσει στη μελέτη εναλλακτικών μεθόδων και, ακόμα παραπέρα, διαφόρων απόκρυφων παραδόσεων. Το 1981 οLuc Jouret μυήθηκε σε μια ομάδα ναϊτικού και ροδοσταυρικού χαρακτήρα, το «Ordre Renove du Temple» (Ανανεωμένο Τάγμα του Ναού), και σε δύο χρόνια έγινε μεγάλος μάγιστρος. Το 1984, ο Jouretακολουθούμενος από υποστηρικτές από το διασπασμένο ΟRΤ ενώνει τις δυνάμεις του με τον Di Mambro για να ιδρύσουν το «Τάγμα του Ναού του Ήλιου», μια οργάνωση που μέσα σε πέντε χρόνια κατάφερε να προσελκύσει περισσότερους από 400 οπαδούς στην Ελβετία, τη Γαλλία, τον Καναδά, τις ΗΠΑ, την Ισπανία και τη Μαρτινίκη, από τα μεσαία προς ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Η επέκταση του τάγματος σήμανε παράλληλα δραματική αύξηση της περιουσίας των Di Mambroκαι Jouret.
Στη δεκαετία του ‘90, διάφορα συμβάντα όπως η αμφισβήτηση των ηγετών, οι φόνοι τριών μελών και η αρνητική δημοσιότητα έφεραν την οργάνωση σε κρίση. Την ίδια εποχή ζυμώθηκε η ιδέα της «μετάβασης» σε έναν άλλο κόσμο. Η αρχή του τέλους ήρθε τη νύχτα της 4ης προς 5η Οκτωβρίου 1994. Δύο ταυτόχρονες πυρκαγιές σε ένα σαλέ στο Chieryτης Ελβετίας και σε Τρία σπίτια στο Granges-sur-Salvan στο Κεμπέκ του Καναδά αποκάλυψαν ένα σύνολο 53 νεκρών, πολλοί από τους οποίους είχαν πυροβοληθεί. Το δράμα συνεχίστηκε τον Δεκέμβριο του 1995 με 16 επιπλέον νεκρούς σε ένα δάσος των γαλλικών Άλπεων, για να ολοκληρωθεί τον Μάρτιο του 1997 στο Κεμπέκ με άλλους πέντε θανάτους. Στο σύνολο των 74 νεκρών συμπεριλαμβάνονταν και οι ηγέτες Jouret και Di Mambro. Τρεις έφηβοι που είχαν αρνηθεί να συμμετάσχουν στην τελευταία ομαδική αυτοκτονία, ισχυρίστηκαν ότι επρόκειτο για ηθελημένη πράξη των μελών. Το τελικό συμπέρασμα, όμως, των δικαστικών αρχών ήταν ότι πολλοί από εκείνους που είχαν αρνηθεί να αυτοκτονήσουν, δολοφονήθηκαν.
Η πίστη του τάγματος συνίστατο σε μια σύνθεση νεοναϊτικών και νεοροδοσταυρικών παραδόσεων, καθώς και πιο κλασικών New Ageστοιχείων, όπως η αναγωγή του αστεριού Σείριου σε προορισμό της «Μετάβασης», οι αόρατοι ηγέτες των ηγετών, «μυστικοί διδάσκαλοι» της Ζυρίχης, στους οποίους γινόταν συχνή αναφορά, η έντονη «αποκαλυψιακή εσχατολογία», ακόμα και η οικολογία.
Στα τέλη του Μαρτίου 1997, ο ηγέτης και ιδρυτής της ομάδας«Heavens Gate» (Πύλη του Ουρανού) Μάρσαλ Άπλγουαϊτ οδήγησε τα 39 μέλη της ομάδας στον θάνατο, διδάσκοντας ότι η εμφάνιση του κομήτη Χέιλ Μποπ θα σήμανε την ώρα να εγκαταλείψουν το σώμα τους για να ανέβουν σε ανώτερο επίπεδο ύπαρξης, στο οποίο θα τους μετέφερε στο διαστημόπλοιο που ακολουθούσε τον κομήτη. Όσοι δεν αυτοκτόνησαν οικειοθελώς, δολοφονήθηκαν. Στα 22 χρόνια της οργάνωσης ο Άπλγουαϊτ είχε καταφέρει να επιβάλει στους οπαδούς του να φορούν όλοι τα ίδια ρούχα, να σταματήσουν τη χρήση αντωνυμιών όπως «αυτός» και «αυτή», να απέχουν από το σεξ και το αλκοόλ και να δωρίσουν όλη τους την περιουσία στην ομάδα.Ευνούχος ο ίδιος, αποτέλεσε πρότυπο για ορισμένους από τους οπαδούς του που τον μιμήθηκαν. Η εχθρική προς τη σεξουαλικότητα στάση της ομάδας πιθανολογείται ότι μπορεί να οφείλεται στην προβληματική σεξουαλικότητα του ηγέτη, που φέρεται να έπασχε από μια βασανιστική αμφιταλάντευση ανάμεσα στην ομοφυλοφιλία και την ετεροφυλοφιλία.
Μια γεύση για το τι πίστευαν οι οπαδοί του Άπλγουαϊτ μπορούμε να πάρουμε από μια φράση στην αρχή της ιστοσελίδας της οργάνωσης:
«Όπως υποσχεθήκαμε, τα κλειδιά της Πύλης του Ουρανού είναι και πάλι εδώ στο ‘Ti’ και το ‘Do’ (Το ζεύγος των UFO) όπως ήταν στον Ιησού και τον Πατέρα Του πριν από 2000 χρόνια» (!…). ‘Ti’ ήταν ο Άπλγουαϊτ και ‘Do’ η αποθανούσα από καρκίνο σύζυγος και συν-ιδρύτρια της ομάδας του. Παραμένει το ερώτημα αν τα διαφορετικά ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσε περιστασιακά το ζεύγος, με καλύτερο παράδειγμα τα παλαιότερα Guinea και Pig (ινδικό χοιρίδιο, συνώνυμο του πειραματόζωου), εμπεριείχαν την πρόθεση μιας σατιρικής αυτοκριτικής ή ενός κυνικού σαρκασμού των οπαδών τους.
Η πίστη της «Πύλης του Ουρανού» μπορεί να οριστεί ως «χριστιανική ουφολογία» με στοιχεία θεοσοφίας και εσχατολογίας, βασισμένη σε ένα μεταφυσικό μοντέλο εξέλιξης των υπάρξεων από το ένα επίπεδο στο άλλο, διαμέσου των αιώνων και του σύμπαντος, όπου ο Ιησούς, ταUFO και ο Εωσφόρος ανακατεύονται σε ένα αλλόκοτο, όσο και απλοϊκό στη σύλληψη κατασκεύασμα, που στην καλύτερη περίπτωση θα μπορούσε σε κάποια σημεία να θυμίσει τον New Age Γκουρού Ντέιβιντ Άικ.
Πολύς λόγος είχε γίνει για το γεγονός της χρήσης του διαδικτύου από τα μέλη της σέκτας – που ήταν επαγγελματίες σχεδιαστές ιστοσελίδων – για τη διάδοση των ιδεών τους. Αδίκως, γιατί όπως πολύ εύστοχα σχολίασε και η Κάρεν Κόιλ, μέλος των «Χρηστών Υπολογιστών υπέρ της Κοινωνικής Ευθύνης»: «Υπάρχουν κάπου 30 με 40 εκατομμύρια ιστοσελίδες εκεί έξω. Θα τα είχαν καταφέρει το ίδιο καλά αν πέταγαν στους γκρεμούς του Σαν Ντιέγκο ένα μήνυμα μέσα σε μπουκάλι».
Στη δεύτερη κατηγορία, αυτών που απειλούν το σύνολο, ανήκουν ομάδες σαν την Branch Davidians (Κλάδος του Δαβίδ) και την Αούμ Σινρικίο, ομάδες που όχι μόνο είχαν προετοιμαστεί για ένοπλη βία, αλλά δεν δίστασαν να τη χρησιμοποιήσουν κιόλας εναντίον της «έξωθεν απειλής».
Η αμερικάνικη κοινή γνώμη πάγωσε τον χειμώνα του 1993 από τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν στο Γουάκο του Τέξας. Ο «Κλάδος του Δαβίδ» ήταν παρακλάδι των «Αντβεντιστών της Έβδομης ημέρας», μιας από τις χριστιανικές αιρέσεις που αναδύθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και επαναπροσδιόριζαν κατά καιρούς τον χρόνο που θα ερχόταν το τέλος του κόσμου. Το 1981 εισήλθε στην αποσχισμένη ομάδα ο Βέρνον Χάουελ, ο οποίος λίγο μετά φέρεται να σύναψε σχέση με την τότε ηγέτιδα Λόις Ρόντεν, μια γυναίκα κατά πολύ μεγαλύτερή του. Η Ρόντεν ήθελε να βλέπει στον Χάουελ τον διάδοχο προφήτη, γεγονός που προκάλεσε τον φθόνο του γιου της, Τζορτζ. Το 1984, μετά τον θάνατο της Λόις, ο Χάουελ και οι άνθρωποί του εξαναγκάστηκαν από τον Τζορτζ Ρόντεν σε αποχώρηση από την έδρα της ομάδας, τοMount Carmel.
Τον Νοέμβριο του 1987, ο Χάουελ και οκτώ οπαδοί του δικάστηκαν για ένοπλη επίθεση εναντίον της ομάδας του Ρόντεν, για να αθωωθούν στη συνέχεια. Η φυλάκιση του τελευταίου για περιφρόνηση δικαστηρίου το 1988 ήταν η ευκαιρία που περίμενε ο Χάουελ για να αρπάξει την ηγεσία της σέκτας. Μέσα στον επόμενο χρόνο άλλαξε το όνομά του σε Ντέιβιντ Κορές (David Coresh), από τον βιβλικό Δαβίδ και από τον Πέρση βασιλιά Κύρο που είχε ελευθερώσει τον λαό του Ισραήλ από τη βαβυλώνια αιχμαλωσία, για να γίνει έτσι ο μόνος μη ισραηλίτης στον οποίο δόθηκε ο τίτλος του Μεσσία.
Από το 1984 και μετά, ο Κορές αποκτούσε σταδιακά όλο και πιο πολλές συζύγους, οι περισσότερες από τις οποίες βρίσκονταν στην αρχή της εφηβείας. Μετά το 1990, η συμπεριφορά του άρχισε να αλλάζει δραματικά και να γίνεται έντονα παρανοϊκή. Ορισμένα πρώην μέλη της Ομάδας του Κορές διατύπωσαν κατηγορίες για παιδεραστία και κακοποίηση ανηλίκων. Δύο χρόνια αργότερα η τοπική εφημερίδα WacoTribune Herald ασχολήθηκε με την υπόθεση. Μια παραγγελία από τον Κορές μεγάλου αριθμού όπλων, πυρομαχικών, χημικών και νυχτερινών τηλεσκοπίων, κίνησε την περιέργεια των Αρχών. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι αφορμή της παραγγελίας ήταν μια τριήμερη άσκηση της αστυνομίας κοντά στο Mount Carmel, την οποία ο ίδιος θεώρησε ως μέρος ενός σχεδίου επίθεσης εναντίον της ομάδας του. Κάποια στιγμή, η ΒΑΤF (αστυνομική υπηρεσία υπεύθυνη για αλκοόλ, καπνό και πυρομαχικά) αποφάσισε να δράσει και σχεδίασε επέμβαση στο αρχηγείο της σέκτας. Οι προθέσεις της ΒΑΤF όμως διέρρευσαν και έγιναν γνωστές στην οργάνωση. Είχε ήδη δημιουργηθεί ένα κλίμα μέσα στο οποίο ο Κορές ανατροφοδοτούσε την παράνοιά του από την απειλή που έβλεπε να έρχεται. Η ΒΑΤF, έχοντας στα χέρια ένταλμα έρευνας για παράνομα (π.χ. αυτόματα) όπλα, επενέβη, παρόλο που απ’ ό,τι φαίνεται γνώριζε ότι είχε χάσει το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού. Ακολούθησε το φιάσκο της 28ης Φεβρουαρίου του 1993, με έξι νεκρούς από την πλευρά της οργάνωσης και τέσσερις από την πλευρά των αστυνομικών, μετά από το οποίο ανέλαβε την υπόθεση το FΒΙ. Την 1η Μαρτίου, 14 ενήλικες και 21 παιδιά εγκατέλειψαν το Mount Carmel. Έπειτα από μια μακρά πολιορκία, στις 19 Απριλίου, ήρθε το τραγικό τέλος, όταν ύστερα από επέμβαση του FΒΙ με δακρυγόνα ξέσπασε φωτιά. Ο τελικός απολογισμός ήταν περισσότεροι από εβδομήντα νεκροί, περίπου εικοσιπέντε εκ των οποίων ήταν παιδιά.
Στον απόηχο της τραγωδίας, έλαβε χώρα μια τεράστια διαμάχη για το αν η στάση των αρχών ήταν η ενδεδειγμένη ή όχι. Αυτό που γίνεται εκ των υστέρων κατανοητό, ήταν ο υποβιβασμός της σημασίας του θρησκευτικού παράγοντα της υπόθεσης από τις αρχές. Τόσο ο Κορές όσο και οι οπαδοί του πίστευαν ότι διώκονται από την αυτοκρατορία» του Κακού όπως περιγράφεται στις σελίδες της αποκάλυψης του Ιωάννη και ότι προετοιμάζονταν να δεχτούν επίθεση, όχι ντε επιτεθούν οι ίδιοι. Το τραγικότερο λάθος που έκαναν οι Αρχές ήταν ότι τους εξώθησαν σε ένοπλη αναμέτρηση, Κάνοντας το πρώτο βήμα. Αν δεν είχε συμβεί αυτό, πιθανώς τα πράγματα να μην έφταναν ποτέ στα άκρα. Ο Κορές πίστευε ότι βρισκόταν στη φάση της πέμπτης σφραγίδας της Αποκάλυψης. Η προσπάθεια ορισμένων ειδικών διαπραγματευτών να ανοίξουν θεολογική συζήτηση μαζί του, δίνοντας μια διαφορετική ερμηνεία στα γεγονότα της πέμπτης σφραγίδας ώστε να τον πείσουν να παραδοθεί, έπεσε στο κενό όταν το FΒΙ δεν διέγνωσε στις επόμενες κινήσεις του Κορές υπαναχώρηση, αλλά σκόπιμη καθυστέρηση για να κερδίσει χρόνο.
Το αποτέλεσμα της επέμβασης, αν μη τι άλλο δεδομένων των νεκρών παιδιών, εφόσον δεν ερμηνευτεί ως απόδειξη της πλήρους και εγκληματικής ανικανότητας των κατασταλτικών μηχανισμών, Θα πρέπει να ερμηνευτεί ως επίδειξη πυγμής του Κράτους απέναντι στον στασιαστή, με μια αλαζονεία παρόμοια με αυτή του Πάπα Ιννοκέντιου του Γ’, όταν, κατά τη διάρκεια της σταυροφορίας εναντίον των Αλβιγινών το 1209 στη Γαλλία, σε ερώτηση του αξιωματικού του παπικού στρατού Αρνό ντε Σιτό για το πώς θα ξεχώριζαν τους πιστούς Ρωμαιοκαθολικούς από τους αιρετικούς, είχε απαντήσει κυνικά: «Σκοτώστε τους όλους. Ο Θεός θα αναγνωρίσει τους δικούς του». Έπειτα από τη σφαγή, ο αξιωματικός είχε αναφέρει στον Πάπα: «Ούτε η ηλικία ούτε το φύλο, ούτε η κοινωνική θέση ελήφθησαν υπ’ όψιν».
Οι περισσότερες δοξασίες της οργάνωσης Κλάδος του Δαβίδ ταυτίζονταν με αυτές της μητρικής ομάδας των «Αντβεντιστών της 7ης μέρας», γεγονός που καθιστά την ένταξή της στην κατηγορία «NewAge» δύσκολη. Αυτό όμως που την ανάγει σε φαινόμενο το οποίο δεν θα μπορούσε να αφεθεί εκτός της παρούσης μελέτης. είναι τα έντονα εσχατολογικά και μεσσιανικά στοιχεία που αποτέλεσαν τη βάση για να οδηγηθούν τόσοι άνθρωποι στον αφανισμό, ένα γεγονός με τεράστια πολιτική – και όχι μόνο – σημασία.
Τη στιγμή που η υπεράσπιση της στάσης των ομοσπονδιακών κατασταλτικών μηχανισμών έγινε μέσω του κυρίαρχου Τύπου, οι φωνές κριτικής και διαμαρτυρίας δεν προήλθαν μόνο από την Αριστερά, αλλά και από την Ακροδεξιά, κύκλοι της οποίας αναφέρονται ακόμα στα γεγονότα του Γουάκο ως το μεγαλύτερο παράδειγμα καταπίεσης της ελευθερίας των πολιτειών από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Η βομβιστική ενέργεια του ακροδεξιού Τίμοθι Μακ Βέι στο κτίριοMurrah στην Οκλαχόμα, όπου στεγάζονταν τα γραφεία του ΒΑΤF, ερμηνεύεται και ως πράξη εκδίκησης ενάντια στις ομοσπονδιακές αρχές για τη σφαγή στο Γουάκο.
