Πνευματικά ωφέλιμα

ΕΜΒΑΤΗΡΙΟ ΧΑΡΑΣ

Α΄ Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αύγουστίνου Καντιώτου

ΕΜΒΑΤΗΡΙΟ ΧΑΡΑΣ

«Χαῖρε, δι᾿ ἧς ἡ χαρὰ ἐκλάμψει» (Α1α΄)

ΑΞΙΟΝ-ΕΣΤΙ-ιστ..Υπάρχουν, ἀγαπητοί μου, ἐχθροὶ τῆς πίστε­ώς μας, ἄνθρωποι ποὺ τὴν κατηγοροῦν, νομί­ζοντας οἱ ἄφρονες ὅτι ἔτσι θὰ μπορέσουν νὰ σκιάσουν τὸν ἥλιο – Χριστό. Μία δὲ ἀπὸ τὶς κα­τηγορίες ποὺ ἐκτοξεύ­ουν εἶνε, ὅτι ἡ θρησκεία μας εἶνε κατὰ τῆς χα­ρᾶς, ὅτι μὲ τὶς ἀπαγορεύ­σεις τῶν ἐντολῶν της κάνει τὸν ἄνθρωπο λυπη­μένο, σκυθρωπό. Αὐτὸ ὅμως δὲν ἀληθεύει. Ἂν ὑπάρχῃ στὸν κό­σμο μιὰ θρησκεία ποὺ εἶ­νε ἥ­λιος χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως πνευματικῆς, αὐ­τὴ εἶνε ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ἀπόδειξις; Ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος· καὶ μόνο αὐτὸς φτάνει.

Ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος εἶνε μία ἀν­θοδέσμη, φτειαγμένη ἀπὸ τὰ ὡραιότερα ἄν­θη τῆς ἐκ­κλησιαστικῆς ποιήσεως. Εἶνε μία ἐ­πανάληψις τοῦ πρώτου ἐκείνου χαιρετισμοῦ ποὺ ἀκούστη­κε στὴ Ναζαρέτ, ὅταν «Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη εἰπεῖν τῇ Θεοτό­κῳ τὸ χαῖρε». Τὸ «Χαῖρε» ἐκεῖνο (Λουκ. 1,28) ἀ­κούγεται ἐ­δῶ ὄχι 1 ἀλλὰ 144 φο­ρές. Τὸ δὲ ἄξιο παρα­τη­ρήσεως εἶνε ὅτι ἡ ἀρχὴ τοῦ Ἀκαθίστου ὕμνου (Α1α΄) εἶνε ἀκριβῶς ἔκφρασι χαρᾶς, ἐμβατήριο χαρᾶς. «Χαῖρε, δι᾿ ἧς ἡ χαρὰ ἐκλάμψει», λέει. Χαῖρε, Παναγία, διότι διὰ σοῦ, τῆς μητέρας τοῦ Χριστοῦ, ἔλαμψε στὸν κόσμο ὁ ἥλιος τῆς χαρᾶς.

Περὶ χαρᾶς λοιπὸν θὰ ποῦμε λίγα λόγια, ἀνασκευάζον­τας τὴν κατηγορία ὅτι ἡ θρησκεία μας δημιουργεῖ σκυθρωπότητα, μελαγχολία.

Ἡ χαρά, ἀγαπητοί μου, εἶνε στοιχεῖο ἀπαραί­τητο στὸν ἄνθρωπο γιὰ τὴν εὐτυχία του. Ὅ,τι εἶνε τὸ ὀξυγόνο στὸν ἀτμοσφαιρικὸ ἀέρα, εἶνε καὶ ἡ χαρὰ γιὰ τὴ ζωή. Ὅπως ὅταν ἐ­λαττωθῇ τὸ ὀξυγόνο ὁ κόσμος ἀσφυκτιᾷ, ἔτσι καὶ ὅταν λείψῃ ἡ χαρὰ οἱ ψυχὲς πνίγονται. Ὅ­λοι ζητοῦν τὴ χαρά· κι αὐτὸς ποὺ δὲν ἔχει ψωμὶ νὰ φάῃ, ἀλλὰ κι αὐτὸς ποὺ εἶνε στὰ ἀνάκτορα καὶ στὰ μεγαλεῖα τοῦ κόσμου. Ὁ καθέ­νας, σὲ ὁποιοδήποτε σημεῖο τοῦ πλανήτου κι ἂν βρίσκεται καὶ ὑπὸ ὁποιεσδήποτε συνθῆ­κες κι ἂν ζῇ, ἀπ᾽ τὸ μικρὸ παιδὶ ὣς τὸν ἀσπρομάλ­λη γέροντα, ὅλοι τὴ χαρὰ ζητοῦν.

Ἀλλὰ ποῦ εἶνε ἡ χαρά; Ἐδῶ εἶνε τὸ πρόβλη­μα, τὸ φιλοσοφικό, τὸ ψυχολογικό, τὸ κοινωνι­κό. Καὶ ἐδῶ ὑπάρχει ἡ μεγάλη διαφορά· ποιό εἶνε ἐκεῖνο ποὺ θὰ μᾶς δώσῃ τὴ χαρά; Ἰδού λοιπὸν ἕνα μικρὸ δειγματολόγιο χα­ρᾶς, κ᾽ ἐ­­σεῖς διαλέξτε. Ὑπάρχει χα­ρὰ ποὺ προ­έρχεται ἀπὸ τὴν ἱκανοποίησι κατωτέρων ὁρ­μῶν τῆς ἀν­θρω­πίνης ὑπάρξεως· αὐτὴ εἶνε χα­ρὰ κτηνώδης. Ὑ­πάρχει χαρὰ ἀπὸ τὴ θε­μιτὴ ἱκανοποίησι τῶν πέντε αἰσθήσεων. Ὑπάρ­χει χαρὰ ἀπὸ τὴν ἱκανο­ποίησι τῶν διανοητικῶν ἐφέσεων τοῦ ἀν­θρώ­­που, χα­ρὰ τῆς διανοήσεως – ἀνωτέρα χαρά. Ὑ­πάρχει χαρὰ ἀπὸ τὴν ἱ­κανο­ποίησι τοῦ συν­αισθηματικοῦ κόσμου. Καὶ ὑ­πάρχει χαρὰ ἀνω­τέρα πλέον, ζενὶθ χαρᾶς, μακαρία χαρά, τὴν ὁ­ποία λίγοι ἀπολαμβάνουν στὸν κό­σμο αὐ­τόν, κι αὐτὴ εἶνε ἡ ἀγγελικὴ χαρά. Τὸ ναδὶρ εἶνε ἡ χαρὰ τῶν δαιμόνων, τὸ ζενὶθ ἡ χαρὰ τῶν ἀγγέλων – ἡ θεϊκὴ χαρά. Ἂς τὰ δοῦμε αὐτὰ σύντομα.

⃝ Ἡ χαρὰ τοῦ κτήνους. Ὁ χοῖρος, τὸ ἀ­κάθαρτο τετράποδο, χαίρεται ὅταν πέσῃ στὸ βοῦρ­κο καὶ κυλιέται στὴ λάσπη, τὸ γεράκι χαί­ρεται ὅταν ἁρπάζῃ τὸ περιστέρι, ὁ λύκος ὅταν πη­δᾷ τὴ μάντρα καὶ κόβῃ τὸ ἀρνί, ἡ τίγρις στὴ ζούγκλα ὅταν κατασπαράζῃ τὴν ἀν­τιλόπη. Αὐ­τὴ εἶνε ἡ χαρὰ τοῦ κτήνους. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἀνήθικος ἄνθρωπος, ποὺ δὲ βλέπει ἄλλο σκοπὸ στὴ ζωή, θεωρεῖ χαρὰ νὰ κυλιέται στὸ βόρβο­ρο τῶν αἰ­σχρῶν παθῶν. Ὁ φιλάργυρος καὶ πλε­ονέκτης θεωρεῖ χαρὰ νὰ μαζεύῃ κόκκο πρὸς κόκκο τὸ χρῆμα. Ὁ μοχθηρὸς καὶ σαδιστὴς νιώθει χαρὰ ἂν ἐξον­τώ­σῃ μὲ κάθε μέσο τὸν ἀ­δύνατο ἀντίπαλό του. Ὅπως ὁ σατανᾶς χαίρε­ται στὸ κακό, ἔτσι ψυχὲς σκοτεινὲς καὶ μοχθη­ρὲς ἡδονίζονται νὰ καταστρέφουν ἀνθρώπους.

⃝ Ἂς ἀνεβοῦμε ὅμως σὲ ὑψηλότερη σφαῖρα. Ὑπάρχει καὶ χαρὰ ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν δι­ανόησι. Ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶνε μόνο στομάχι καὶ κοιλιά, εἶνε καὶ διάνοια. Χαίρεται π.χ. ὁ μαθητὴς ἐκεῖνος ποὺ κάθεται κλεισμένος στὸ σπίτι καὶ ἐνῷ πέρασαν τὰ μεσάνυχτα αὐτὸς βασανίζεται νὰ λύσῃ ἕνα πρόβλημα ἀλγέβρας, καὶ μετὰ ὅταν τὸ λύσῃ πηδάει ἀπ᾽ τὴ χαρά του σὰν ἄλλος Ἀρχιμήδης ποὺ φώναζε «Εὕρηκα εὕρηκα!». Εἶνε ἡ χαρὰ ἑνὸς φυσικομαθηματικοῦ, ἑνὸς φιλοσόφου, ἑνὸς ἐφευρέ­του. Πηδοῦσε στὸ κατάστρωμα τοῦ πλοίου ὁ Κολόμβος ἀπ᾽ τὴ χαρά του ὅταν ὕστερα ἀ­πὸ περιπετειῶδες ταξίδι ἀνεκάλυψε τὴ νέα γῆ. Χαρὰ μεγάλη δοκίμασαν καὶ οἱ ἀστροναῦτες ὅταν γιὰ πρώτη φορὰ ἔφτασαν στὴ σελήνη. Χαρὰ διανοητική – ποιός τὴν ἀρνεῖται;

⃝ Ἀλλ᾽ ὑπάρχει καὶ χαρὰ ἀκόμη ἀνώτερη. Αὐ­τὴ προέρχεται ἀπὸ τὸν συναισθηματικὸ κόσμο, ἀπὸ τὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου· καὶ ἡ καρδιὰ εἶνε ἀνώτερη ἀπὸ τὴ διάνοια. Χαίρεται ἡ γυναίκα ὅταν ἔχῃ στοργικὸ σύζυγο, ὁ ἄντρας ὅ­ταν ἔχῃ πιστὴ γυναῖκα, χαίρονται οἱ γονεῖς ὅ­ταν ἔχουν παιδιὰ μὲ καλὴ διαγωγή. Χαίρεται ὁ πατριώτης γιὰ τὴν πρόοδο τοῦ ἔθνους του… Εἶνε χαρὰ συναισθήματος, χαρὰ τῆς καρδιᾶς.

⃝ Ἀλλὰ δὲ σᾶς εἶπα τίποτα. Παραπάνω ἀπ᾿ ὅ­λες αὐτὲς τὶς χαρές, τὶς μικρὲς χαρὲς ποὺ δο­­κιμάζει ὁ ἄνθρωπος στὸν κόσμο αὐτὸν μὲ τὸ σταγονόμετρο, ὑπάρχει ἡ πλήρης χαρὰ πού, ἂν δὲν τὴν δοκιμάσῃ κανείς, ματαίως πέρασε τὴ ζωή του. Ποιά εἶνε ἡ χαρὰ αὐτή; Θὰ ἤθελα νὰ ἔχω γλῶσσα ἀγγέλων καὶ δύναμι Χρυσοστόμου γιὰ νὰ σᾶς τὴν παρουσιάσω.

Στὸν πρὸ Χριστοῦ κόσμο, ἀγαπητοί μου, μο­λονότι οἱ ἄνθρωποι ἔχτιζαν Παρθενῶνες καὶ κατασκεύαζαν ὑπέροχα ἀγάλματα ἢ πραγματο­­ποιοῦσαν ἐπιστημονικὰ ἅλματα, δὲν ὑπῆρχε χαρά. Αὐτὸ δὲν εἶ­νε δική μου εἰκα­σία· τὸ εἶπε διάσημος ἀρ­χαιολόγος, ποὺ ἐξέτασε ἐπισταμέ­νως τὰ ἀ­γάλμα­τα τῆς ἀρχαιότητος, καὶ παρατήρησε ὅτι στὴν ἔκ­φρασί τους ἀ­ποτυπώνεται λύπη, σκυθρωπότης. Τὰ ἀγάλμα­τα θεῶν, θεαι­νῶν καὶ ἡρώων εἶνε μελάγχολα. Διότι ἔλειπε τότε ἡ χαρά, ἡ πηγαία καὶ βαθειά. Ὁ ἄνθρωπος, ὅσο καὶ ἂν εὐ­τυχῇ ―κι ἂν γίνῃ πλούσιος ὅπως ὁ Μίδας, ἰ­σχυρὸς καὶ ἔνδοξος ὅπως ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος, σοφὸς ὅπως ὁ Σολο­μῶν―, πάντως στὰ βάθη του μένει κενό, τὸ ὁποῖο δημιουργεῖ ἀ­κριβῶς τὸ ἀνικανοποίητο τῆς ἀν­θρωπίνης ψυ­­χῆς ποὺ δὲν βρίσκει τὴ χαρὰ στὰ ἐγκόσμια. Ὁ ἄνθρωπος, ὅπως εἶπε κάπου ὁ Σαίξπηρ, δι­ατελεῖ κάτω ἀπὸ δαμόκλειο σπάθη. Ὅπως ἐ­κεῖνος ποὺ καθόταν σὲ πλούσιο τραπέζι ἀλλὰ δὲν μποροῦσε νὰ γευθῇ τίποτε διότι ἀπὸ πάνω του κρεμόταν ἀπὸ μιὰ τρίχα ἀ­λόγου ἕνα ξί­φος καὶ ἔτρεμε, ἔτσι ἡ ἀνθρωπότης σήμερα, παρ᾽ ὅλη τὴν πρόοδό της, νιώθει ἄγχος ἀπὸ τὴν ἀπειλὴ ἑνὸς πυρηνικοῦ ὀλέθρου· τρέμει μήπως ἐκραγῇ πόλεμος, ὁ τρίτος καὶ τελευταῖ­­ος παγκόσμιος πόλεμος, ὁ Ἁρμαγεδὼν τῆς Ἀ­ποκαλύψεως (16,16).

Ποιός μπορεῖ νὰ ἀπαλλά­ξῃ ἀπὸ τὸ ἄγχος, νὰ πληρώσῃ τὸ κενό, νὰ ἱκανοποιήσῃ τὸν βα­θὺ πόθο γιὰ εὐτυχία, νὰ δώσῃ ἐλπίδα καὶ χαρά; Πηγὴ χαρᾶς, ὄχι μὲ τὸ σταγονόμετρο ἀλλ᾽ ἀνεξαντλήτου καὶ ἀκενώτου χαρᾶς, εἶνε ὁ Κύ­ριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός· καὶ ἡ Παναγία, ποὺ τὸν γέννησε, εἶνε «χαρᾶς αἰτία» (καν. Ἀκαθ., ᾠδ. στ΄). Ὁ Χρι­στὸς μὲ τὴ γέννησί του ἔφερε στὴ γῆ τὴ χα­ρὰ ποὺ ἔλειπε ἀπὸ τὸν ἀρχαῖο κόσμο. Τὴ νύχτα ἐκείνη ὁ ἄγγελος ἀνήγγειλε στοὺς βοσκούς· «Ἰδοὺ εὐαγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην, …ὅ­τι ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτήρ» (Λουκ. 2,10-11).

Ποιός ἔχει τὴ χαρὰ αὐτή; Ὅποιος πιστεύει. Ὅποιος πιστεύει σὰν τοὺς βοσκοὺς τῆς Βηθλε­­ὲμ καὶ τῆς Πίνδου, σὰν τὴν ἁπλοϊκὴ γυναῖ­κα ποὺ ἔρχεται στὴν ἐκκλησία μὲ δάκρυ, σὰν τ᾽ ἀθῷα παιδιὰ καὶ τοὺς ψαρᾶδες τῆς Γαλιλαί­ας. Αὐτὴ εἶνε, ὅπως λέει κάπου ὁ Ντοστογιέφσκυ, ἡ χαρὰ τῶν ταπεινῶν, τῶν ἀν­θρώπων ποὺ δὲν κοιτάζουν μόνο νὰ κάνουν τὴ διάνοιά τους ἐγ­κυκλοπαιδικὸ λεξικὸ ἀλλὰ ἔ­χουν μέσα τους αἰ­σθήματα μεγάλα καὶ ὑψηλά, τὰ ὁποῖα κορυφώνον­ται στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ ἡ ἀγάπη χαρί­ζει τὴ χαρά. Χαίρεται ὅποιος ἀγαπᾷ καὶ πιστεύ­ει στὸ Χριστό. «Ἐχάρησαν οὖν οἱ μαθηταί», λέ­ει τὸ Εὐαγγέλιο, «ἰδόντες τὸν Κύριον» μετὰ τὴν ἀ­νάστασί του (Ἰω. 20,20). Χαρὰ λοιπόν.

⃝ Χαίρεται ὁ Χριστιανὸς ποὺ βοηθάει τὸ φτωχό. «Μακάριόν ἐστι μᾶλλον διδόναι ἢ λαμβάνειν» (Πράξ. 20,35). Ἡ χαρὰ τῆς ἐλεημοσύνης εἶνε ἀσυγκρί­τως μεγαλύτερη ἀπὸ τὴ χαρὰ τοῦ πλεονέκτου.

⃝ Χαίρεται ὁ πιστὸς ὅταν κάθεται τὴ νύχτα καὶ με­λετᾷ τὴν ἁγία Γρα­φή· βρίσκει θησαυρό.

⃝ Χαίρεται ἐκεῖνος ποὺ ἐξομολογεῖται καὶ ἀ­νακουφίζει τὴν ψυχή του· χαίρεται ὅταν ἐκκλη­σιάζεται μὲ κατάνυξι, ἀγάλλεται στὴ θεία λειτουργία· χαίρεται πρὸ παντὸς ὅταν κοινω­νῇ τὰ θεῖα μυστήρια. Τὴ χαρὰ ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ δώσῃ κανείς ἄλλος τὴ χαρίζει ὁ Χριστός.

Φαίνονται αὐτὰ θεωρητικά; Ὅποιος ἀμφιβάλλει ἂς δοκιμάσῃ. Ἂς δοκιμάσουμε ὅλοι, μικροὶ καὶ μεγάλοι, ἄντρες καὶ γυναῖκες, κληρικοὶ καὶ λαϊκοί· ἂς πλησιάσουμε στὴν πηγὴ τῆς χαρᾶς. Καὶ τότε θὰ πεισθοῦμε, καὶ θὰ ἑνώ­σουμε κ᾽ ἐμεῖς τὴ φωνή μας μὲ τὸν ποιητὴ τοῦ Ἀκαθίστου ὕμνου καὶ θὰ ποῦμε· «Χαῖρε, δι᾿ ἧς ἡ χαρὰ ἐκλάμψει· χαῖρε, δι᾿ ἧς ἡ ἀρὰ ἐκλείψει».

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(ἱ. ναὸς Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης Παρασκευὴ 25-2-1977 βράδυ)

augoustinos-kantiotis.gr

Ακολουθήστε το Πενταπόσταγμα στο Google news Google News

ΔΗΜΟΦΙΛΗ